Χρήστος Οικονόμου, Καθηγητής «Το βιβλικό υπόβαθρο των αγγέλων κατά τον Άγιο Νεόφυτο τον Έγκλειστο»
Ο Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος (1134-1220 μ.Χ.) ένας πολυγραφότατος Άγιος έγραψε γύρω στις 4.500 χειρόγραφες σελίδες. Πατέρας της Εκκλησίας, ασχολήθηκε συστηματικά με το θέμα του παρόντος συνεδρίου «Άγγελοι και Πνεύματα στην Αγία Γραφή». Στην παρούσα εισήγησή μας ασχοληθήκαμε με το βιβλικό υπόβαθρο των αγγέλων, όπως παρουσιάζεται στην πρόσφατη κριτική έκδοση των πέντε τόμων των συγγραμμάτων του Αγίου Νεοφύτου, η οποία βραβεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2012 από την Ακαδημία Αθηνών. Όπως φαίνεται από τα ερμηνευτικά και λοιπά έργα του Αγίου οι αναφορές του στους αγγέλους έχουν βιβλικό υπόβαθρο στηρίζονται δηλ. τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη. Η κατασκευή και τα τάγματα των αγγέλων, αναφέρονται στο έργο του Εγκλείστου, Περί του Χριστού εντολών, όπως και η γλώσσα των αγγέλων που παραπέμπει στην Α΄ Κορ. 13,1-8. Ακολούθως παρουσιάζεται ο ρόλος των αγγέλων στη Θεία Οικονομία και ο πρωταγωνιστικός τους ρόλος στη σύναξη των εκλεκτών του Θεού, σύμφωνα με την εσχατολογία των Συνοπτικών και του Παύλου. Επίσης χρησιμοποιεί ο Έγκλειστος τις μαρτυρίες των ευαγγελίων για να τονίσει την παρουσία των αγγέλων στη γέννηση του Ιησού και κατά τη διάρκεια των πειρασμών του Κυρίου στην έρημο. Οι άγγελοι κατά τον άγιο Νεόφυτο συμμετέχουν στην ουράνια δοξολογία του Θεού, σύμφωνα με τους Ψαλμούς και την Αποκάλυψη, καθώς επίσης κατά τη Δευτέρα Παρουσία γύρω από το θρόνο του Κριτή, θα ετοιμάσουν τα αγγελικά τάγματα την κρίση των ανθρώπων.
Στο Πεντηκοντακέφαλό του ο Άγιος Νεόφυτος αναφέρεται στη δημιουργία των αγγέλων και στην πτώση των δαιμόνων, ενώ κάνει σύγκριση των μοναχών με τους αγγέλους. Στις Κατηχήσεις κάνει λόγο για τη συμμετοχή των αγγέλων στην ανάσταση του Χριστού και στην Ανάληψή του στους ουρανούς.
π. Ιωάννης Σκιαδαρέσης, Αναπληρωτής Καθηγητής «Οι άγγελοι στην Αποκάλυψη του Ιωάννη»
Η Αποκάλυψη είναι το κατεξοχήν βιβλίο της Γραφής όπου η παρουσία των αγγέλων είναι πληθωρική. Ο πολύς λόγος για αγγέλους, συνήθης στην Αποκαλυπτική και Κουμράνεια Φιλολογία (και όχι μόνο), οφείλει να κατανοηθεί άλλοτε ως αυστηρή κριτική του Ιωάννη εναντίον μιας υπερεκτίμησης των αγγέλων εκ μέρους κοινοτήτων της Δυτικής Μικράς Ασίας, κυρίως κάτω από την επίδραση του πρώιμου Γνωστικισμού, και άλλοτε ως έκφραση της παραδοσιακής, λίγο πολύ, βιβλικής διδασκαλίας περί αγγελικών πνευμάτων. Σε όλη την έκταση του έργου, κυρίως από διάθεση πολεμικής κατά των Γνωστικών και άλλων αποκλίσεων, η διακονία τους ποικίλλει: ως μεσίτες της Αποκάλυψης του Θεού, ως ερμηνευτές και ξεναγοί του απορούντος Ιωάννη, ως υμνωδοί και προσκυνητές του Θεού-μέτοχοι της αέναης λειτουργικής πράξης του ουρανού και κυρίως ως εκτελεστές του εσχατολογικού θείου προγράμματος κ.λ.π. Κύριος πάντως στόχος του Ιωάννη με την πλουσιότατη αγγελολογία στο έργο του είναι να δείξει ότι ὀ,τι λαμβάνει ή θα λάβει εν Χριστώ χώρα στην ανθρωπότητα είναι και απαίτηση του ουρανού. Η συμβολή τους στην όντως υψηλή Χριστολογία της Αποκάλυψης είναι μεγάλη.
