Lucas Cranach, «ἄφετε τὰ παιδία ἔρχεσθαι πρός με»
Αν θα ήθελε να συνοψίσει κανείς σε μια μόνον φράση τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού για τα παιδιά, δεν θα εύρισκε ασφαλώς καταλληλότερη από την παρατήρηση που κάνει ο ίδιος στους μαθητές του, όταν εκείνοι προσπαθούν να τον απαλλάξουν από την “ενοχλητική” παρουσία κάποιων παιδιών, που υποτίθεται ότι διέκοπταν το κήρυγμά του: «Αφήστε τα παιδιά να έρχονται σ’ εμένα. Μην τα εμποδίζετε. Γιατί η βασιλεία του Θεού ανήκει σε ανθρώπους που είναι σαν κι αυτά» (Μαρ 10:14). Γύρω από τη φράση αυτή θα μπορούσε να περιστραφεί όλη η προβληματική του παρόντος συμποσίου, καθώς τόσο το αφηγηματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή διατυπώνεται όσο και οι ιδέες που περιλαμβάνει η σχετική περικοπή, αλλά και η δύναμη της γλώσσας που χρησιμοποιείται για την όλη περιγραφή της σκηνής, την οποία διασώζουν και οι τρεις συνοπτικοί ευαγγελιστές (Ματ 19:13-15· Μαρ 10:13-16· Λου 18:15-17), την καθιστούν μοναδική σε ολόκληρη την Καινή Διαθήκη.
Εκείνο που θα κάνει από την πρώτη στιγμή εντύπωση στον προσεκτικό αναγνώστη της περικοπής από το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον είναι η επιλογή των ρημάτων που χρησιμοποιούνται. Έφεραν στον Ιησού παιδιά «ἵνα αὐτῶν ἅψηται», όμως οι μαθητές «ἐπετίμησαν αὐτοῖς». Σε όλες τις περιπτώσεις, όπου ο ευαγγελιστής Μάρκος χρησιμοποιεί το ρήμα “ἅπτομαι” περιγράφει μια θεραπευτική ενέργεια του Ιησού, ενώ το ρήμα “ἐπιτιμάω” χρησιμοποιείται συνήθως για την περιγραφή ενεργειών αποτρεπτικών του κακού. Βλέποντας ο Ιησούς τους μαθητές να αντιμετωπίζουν τα παιδιά σαν κάτι κακό «ἠγανάκτησεν», ένα ιδιαίτερα σκληρό ρήμα, που μόνο στο σημείο αυτό χρησιμοποιείται σε ολόκληρο το κατά Μάρκον Ευαγγέλιον. Ουδείς έχει δικαίωμα να απομακρύνει τα παιδιά από τον Χριστό και αυτό το δηλώνει με ιδιαίτερη σαφήνεια ο Ιησούς στους μαθητές του: «ἄφετε τὰ παιδία … μὴ κωλύετε αὐτά». Είναι χαρακτηριστικό ότι το ρήμα “κωλύω” χρησιμοποιείται συχνά στην Καινή Διαθήκη σε διηγήσεις που αναφέρονται σε βαπτίσεις, σε πράξεις δηλαδή εισδοχής στην Εκκλησία (Πρα 8:36· 10:47· πρβλ Ματ 3:14). Η αγανάκτηση του Ιησού αποτυπώνεται και στον τρόπο με τον οποίο εισάγει την επόμενη δήλωσή του: «ἀμὴν λέγω ὑμῖν», μια φράση που απαντά 14 φορές στο Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον και χρησιμοποιείται πάντα για να υπογραμμίσει στους ακροατές του Ιησού τη σημασία της δήλωσης που ακολουθεί. Με τη δήλωση «ὃς ἂν μὴ δέξηται τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ ὡς παιδίον, οὐ μὴ εἰσέλθῃ εἰς αὐτήν», δεν προτρέπονται οι ακροατές του Ιησού να μιμηθούν την απλοϊκή πίστη των “αθώων” παιδιών, προκειμένου να εισέλθουν στη Βασιλεία του Θεού, αλλά να αποδεχτούν τον καινούργιο κόσμο του Θεού με την ίδια έλειψη αυθεντίας και αδυναμίας που έχουν τα παιδιά σε όλες τις εποχές. Κανείς δεν είναι πιο ανίσχυρος από ένα παιδί, καθώς όλα τα ιεραρχικά συστήματα καταπιέζουν όσους βρίσκονται χαμηλά στην ιεραρχία. Είναι κοινώς αποδεκτό μεταξύ των ψυχολόγων ότι τα παιδιά σχεδόν πάντα εσωτερικοποιούν τις συγκρούσεις της οικογένειας και πάρα πολύ συχνά τις βιώνουν ως δική τους υπαιτιότητα και νιώθουν καταπιεσμένα. Ταυτόχρονα όμως αναγνωρίζουν την πλήρη εξάρτηση τους από την καλή θέληση του πατέρα τους, και βαθμιαία ταυτίζονται μαζί του και, καθώς ενηλικιώνονται, μαθαίνουν ότι είναι σωστό να καταπιέζουν όσους είναι μικρότεροι και πιο αδύναμοι.
Ευαγγελιζόμενος ο Ιησούς μια χωρίς καταπιεστικές δομές κοινωνία, καλεί τους ακροατές του να μιμηθούν τα παιδιά. Γι’ αυτό στη συνέχεια «ἐναγκαλισάμενος αὐτὰ κατευλόγει τιθεὶς τὰς χεῖρας ἐπ᾽ αὐτά». Η τρυφερότητα του εναγκαλισμού συνδυάζεται με τη σοβαρότητα της ευλογίας. Και πάλι η επιλογή των ρημάτων είναι χαρακτηριστική. Η σπουδαιότητα της πράξης υπογραμμίζεται από την πρόθεση “κατά” που επιτείνει τη σημασία του ρήματος “εὐλογῶ”, ενώ η επίθεση των χειρών είναι πράξη δηλωτική της μεταβίβασης της χάρης του Θεού στον χειροτονούμενο.
Με, ίσως απρόσμενα, ανάλογη σοβαρότητα φαίνεται να αντιμετωπίζει το θέμα παιδί και ένα ιδιαίτερα συγκινητικό τραγουδάκι σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου και μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, με το οποίο επιτρέψτε μου να κλείσω τον σύντομο αυτό χαιρετισμό μου:
Κάποτε θα ᾽ρθουν να σου πουν
πως σε πιστεύουν, σ’ αγαπούν
και πώς σε θένε·
Έχε το νου σου στο παιδί,
κλείσε την πόρτα με κλειδί
ψέματα λένε.
Κάποτε θα ᾽ρθουν γνωστικοί,
λογάδες και γραμματικοί
για να σε πείσουν·
Έχε το νου σου στο παιδί,
κλείσε την πόρτα με κλειδί,
θα σε πουλήσουν.
Και όταν θα ᾽ρθουν οι καιροί
που θα ᾽χει σβήσει το κερί
στην καταιγίδα·
Υπερασπίσου το παιδί,
γιατί αν γλιτώσει το παιδί
υπάρχει ελπίδα.
Πιστεύοντας ότι η διοργάνωση του παρόντος συμποσίου θα συμβάλει ουσιαστικά στη διερεύνηση και εμβάθυνση των τρόπων που θα γλιτώσουν το παιδί και θα διατηρήσουν ζωντανή την ελπίδα, επιθυμώ ως Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. να εκφράσω και από τη θέση αυτή τα συγχαρητήριά μου αλλά και τις θερμότατες ευχαριστίες μου προς όλους όσοι συνέβαλαν στην πραγματοποίησή του.
