Οι περιλήψεις των εισηγήσεων προέρχονται από τη Φοιτητική Πρωτοβουλία Διοργάνωσης Εκδηλώσεων και Συνεδρίων Α.Π.Θ. (http://synedrianeon.blogspot.gr/), η οποία διοργανώνει το συνέδριο.
* Οι φωτογραφίες του συνεδρίου προέρχονται από τη δεύτερη μέρα.
Γιάννης Σειραδάκης, Καθηγητής, Τμήμα Φυσικής Α.Π.Θ. Η εξέλιξη και ο θάνατος των αστεριών.
Τα αστέρια γεννιούνται, εξελίσσονται και πεθαίνουν, στη φάτνη του Σύμπαντος, το οποίο δημιουργήθηκε, εξελίσσεται και ίσως κάποτε θα πεθάνει. Σε γοργό ρυθμό, θα παρουσιαστούν αναλυτικά τα κύρια στάδια της εξέλιξης του Σύμπαντος, από τον χρόνο Planck (10 εις την μείον τεσσαρακοστή τρίτη δευτερόλεπτα μετά τη Μεγάλη Έκρηξη) μέχρι σήμερα (13.7 δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη). Στο πλαίσιο της υλικής υποδομής του Σύμπαντος, αστέρια γεννιούνται και στη συνέχεια εξελίσσονται ανάλογα με την αρχική μάζα τους. Θα παρουσιαστούν τα κυριότερα στάδια της εξέλιξης των αστέρων και τα τελικά στάδια (λευκοί νάνοι, αστέρες νετρονίων και μελανές οπές) στα οποία θα καταλήξουν, ως αστρικά πτώματα. Τέλος θα γίνει μια σύντομη αναφορά στην πιθανή κατάληξη της ύλης του Σύμπαντος.
Ζαχαρίας Σκούρας, Καθηγητής, Τμήμα Βιολογίας Α.Π.Θ. Μπορεί η ζωή να Πεθάνει;
Ζωή σύμφωνα με τη Βιολογία, ορίζεται η αυτοοργάνωση της ύλης σε τέτοιο βαθμό ώστε να λειτουργεί (μεταβολίζεται), να αναπαράγεται, να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται. Πότε εμφανίζονται οι παραπάνω μοναδικές ιδιότητες; Πόσο σημαντικοί είναι οι παράγοντες χρόνος και χώρος και πόσο επηρεάζουν τις μεταβολές που υφίσταται το βιολογικό σύστημα; Είναι η ζωή ατομικό ή συλλογικό φαινόμενο; Ή και τα δύο μαζί; Πόσο πολύπλοκα είναι και πόσο έχουν κατανοηθεί τα διάφορα επίπεδα οργάνωσης της ζωής, όπως το κύτταρο – προκαρυωτικό και ευκαρυωτικό, ο οργανισμός – μονοκύτταρος ή πολυκύτταρος, ο πληθυσμός – το σύνολο των ατόμων ενός είδους που συνυπάρχουν σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, το είδος – οι συγγενικοί πληθυσμοί που διασταυρώνονται μεταξύ τους και είναι αναπαραγωγικά απομονωμένοι από άλλους; Πόσο έχουν κατανοηθεί μηχανισμοί, όπως η αντιγραφή του γενετικού υλικού και η μετάδοση της πληροφορίας του, η μίτωση (πολλαπλασιασμός σωματικών κυττάρων) και η μείωση (παραγωγή γαμετικών κυττάρων) και τόσοι άλλοι; Είναι το DNA, το γενετικό μας υλικό, ο φορέας των πληροφοριών της ζωής, το μοναδικό μόριο στη φύση που μπορεί να πολλαπλασιασθεί; Πεθαίνει, το DNA, το νήμα της ζωής, το μόριο που κληρονομούμε από τους γονείς μας και το μεταβιβάζουμε στους απογόνους μας;
Λήδα Κοβάτση, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, (ιατροδικαστής). Θάνατος. Η οπτική γωνία του Ιατροδικαστή.
Στην εισήγηση αυτή θα παρουσιαστούν πτυχές του φαινομένου του θανάτου από την οπτική γωνία του Ιατροδικαστή. Θα περιγραφούν βασικές έννοιες όπως αυτές του θανάτου, της νεκροψίας, της νεκροτομής. Θα παρουσιαστούν και θα συζητηθούν πρακτικά ζητήματα όπως είναι η έκδοση πιστοποιητικού θανάτου χωρίς τη διενέργεια νεκροτομής, η διαδικασία που ακολουθείται κατά τη νεκροτομή, η έκδοση πορίσματος από τον Ιατροδικαστή και άλλα. Τέλος, θα παρουσιαστούν οι πληροφορίες τις οποίες μπορεί να αντλήσει ο Ιατροδικαστής κατά τη νεκροψία και τη νεκροτομή και η ερμηνεία αυτών με σκοπό την τελική διάγνωση της αιτίας θανάτου.
Ζαΐρα Παπαληγούρα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Ψυχολογίας Α.Π.Θ. Η διεργασία του θρήνου.
Ο θρήνος αναφέρεται στη φυσιολογική συναισθηματική αντίδραση των ατόμων στην απώλεια και μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους. Έχει υποστηριχθεί ότι στους ανθρώπους οι οποίοι βιώνουν μια βαθιά αμετάκλητη απώλεια παρατηρούνται ορισμένες κοινές αντιδράσεις, κοινά συναισθήματα και κοινές διεργασίες προσαρμογής. Η διεργασία του θρήνου αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο επιχειρείται να αντιμετωπιστεί η απώλεια και η θλίψη και συνεπώς αφορά, την προσπάθεια που καταβάλλεται προκειμένου να διευθετηθούν οι νέες εμπειρίες και να ενταχθούν στο βίο που συνεχίζεται. Έχουν προταθεί διάφορα θεωρητικά μοντέλα τα οποία επιχειρούν να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν την πορεία του θρήνου. Ωστόσο, παρά τις κοινές αντιδράσεις των ατόμων στο βίωμα μιας απώλειας ο τρόπος που θα βιωθεί ο θρήνος θα εξαρτηθεί και από την προσωπική ιστορία των ατόμων, από τη σχέση με τον θανόντα αλλά και από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επήλθε ο θάνατος. Συνεπώς, στην κατανόηση της πορείας του φυσιολογικού θρήνου πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η υποκειμενική πραγματικότητα της απώλειας, έτσι όπως βιώνεται διαφορετικά από κάθε άνθρωπο και κάθε οικογένεια στο εκάστοτε πολιτισμικό πλαίσιο.
Λουκάς Αθανασιάδης, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική σχολή (Ψυχίατρος). Περιπεπλεγμένο Πένθος.
Η κατάσταση στην οποία ένα άτομο που έχει υποστεί απώλεια συγγενικού/αγαπητού προσώπου δυσκολεύεται πολύ να προσαρμοσθεί σ αυτήν- σε αντίθεση μ’ αυτό που φυσιολογικά θα αναμένονταν-έχει ήδη ερευνηθεί και περιγραφεί στο παρελθόν. Οι όροι που συνήθως χρησιμοποιήθηκαν ήταν το «περιπεπλεγμένο /επιπεπλεγμένο πένθος» και το «παρατεταμένο πένθος» που αναφέρονται σε δυο καταστάσεις που έχουν κοινά στοιχεία αλλά δεν συμπίπτουν. Η σχετική εμπειρία οδήγησε την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία να προτείνει την νέα διαγνωστική κατηγορία «επίμονη, σύνθετη, σχετιζόμενη με το πένθος διαταραχή» στη νέα προτεινόμενη κατάταξη των ψυχιατρικών διαταραχών DSM V. Η διαγνωστική πρόταση περιλαμβάνει συμπτώματα όπως έντονη ενασχόληση με τον θανόντα και τις συνθήκες θανάτου του, αίσθημα πόνου και έντονη έλλειψη της παρουσίας του. Επίσης εμφανίζονται διάφορα σοβαρά αντιδραστικά συμπτώματα δυσφορίας σε σχέση με την απώλεια (πχ αποδοχή της απώλειας), καθώς και προβλήματα σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο (πχ επιθυμία του ατόμου να πεθάνει για να βρεθεί με τον θανόντα, δυσκολία να κάνει το άτομο σχέδια για το μέλλον). Η κατάσταση επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου και οι εκδηλώσεις της έχουν υπερβολική ένταση λαμβάνοντας υπόψη διάφορους θρησκευτικούς, πολιτισμικούς και ηλικιακούς παράγοντες. Η συζήτηση που αναμένεται να ακολουθήσει την νέα διαγνωστική πρόταση πιστεύεται πως θα οδηγήσει τόσο σε καλύτερη κατανόηση των διαταραχών που συνδέονται με το πένθος, όσο και στην θεραπευτική τους αντιμετώπιση.
Δημήτρης Κόκορης, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής Α.Π.Θ. Η παρουσία του θανάτου στη νεοελληνική λογοτεχνία.
Ο έρωτας, ο χρόνος και ο θάνατος είναι τα βαθύτερα διαχρονικά θέματα της ποίησης, αλλά και της λογοτεχνίας γενικότερα, επομένως ανιχνεύοντας την παρουσία του θανάτου στη νεοελληνική λογοτεχνία, ουσιαστικά επιχειρούμε μία πλήρη προσέγγιση της ιστορίας της. Η μεταφυσική του θανάτου διαπερνά τα πρώιμα λογοτεχνικά δημιουργήματα (Έπος Διγενή Ακρίτα, Δημοτικά τραγούδια), προαναγγέλλει το αναγεννησιακό κοσμοείδωλο (Απόκοπος), μεταμορφώνεται σε ηρωική διέξοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και σε εξιδανικευμένη συνθήκη του Ρομαντισμού, επηρεάζει τη γενιά του Παλαμά, του Παπαδιαμάντη και του Βιζυηνού, τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα και φτάνει έως τους ιδιοφυείς καλλιτεχνικούς χειρισμούς του Καβάφη και του Καρυωτάκη. Με τον ποιητικό μοντερνισμό εκτός από τον στίχο διασπάται και το υπαρξιακό κοσμοείδωλο, άρα και η αντιμετώπιση του θανάτου. Από θρησκευτική-μεταφυσική βεβαιότητα (Παπατσώνης) και απαισιόδοξη στοχαστικότητα (Σεφέρης), φτάνουμε στην υπερρεαλιστική παράκαμψη ή και αισιοδοξία (Εμπειρίκος), στη συμφιλίωση με όρους κοινωνικού και υπαρξιακού αγώνα (Ρίτσος) ή με όρους μεταφυσικής ισορροπίας μέσα από το ελληνικό τοπίο και την αναδίφηση του εσώτερου εαυτού (Ελύτης).Το πεζογραφικό ρεαλιστικό ρεύμα είτε με τη μορφή της πεζογραφίας ως μαρτυρίας είτε με τη μορφή του αστικού-κοινωνικού ρεαλισμού (Θεοτοκάς, Τερζάκης, Καραγάτσης, Χατζής, Τσίρκας κ.π.ά.), του ανανεωμένου ρεαλισμού (Ιωάννου) ή της συνύπαρξης παραδοσιακής και νεωτερικής αφήγησης (Φραγκιάς, Μπακόλας) συνεχίζει και μεταπολεμικά να ενσωματώνει στον κειμενικό ιστό το θάνατο, τόσο ως δεδομένο και αναπόδραστο τέλος όσο και ως μυστηριώδη-ανεξιχνίαστη μεταφυσική συνθήκη. Η νεωτερίζουσα αφήγηση της συνειρμικής ροής και της χαλάρωσης (όχι εκμηδένισης) του λογικού άξονα, εγκολπώθηκε τον θάνατο ως χριστιανορθόδοξης προέλευσης καταφυγή (Πεντζίκης), ως εφαλτήριο για ανάδειξη της παλαιότερης ζωής σε αντιδιαστολή με τη σύγχρονη (Μέλπω Αξιώτη) ή και ως εφιαλτικό τοπίο εσώτερης ψυχολογικής και υπαρξιακής αναδίφησης (Χειμωνάς, Καχτίτσης).Οι μεταπολεμικοί ποιητές όλων των γραμματολογικών τάσεων και γενεών αξιοποίησαν τον θάνατο κατά το μάλλον ή ήττον για να αναδείξουν τη γόνιμη διαπλοκή πολιτικών τραυμάτων, ερωτικών βιωμάτων και υπαρξιακών αναζητήσεων.
Ελένη Χοντολίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής Α.Π.Θ. Ζώντας και ξεπερνώτας τον θάνατο.
Προσεγγίζεται ο θάνατος βιωματικά και γίνεται μία απόπειρα μετάδοσης της εμπειρίας του θανάτου (των άλλων) σε τρίτους. Πώς από την πρώτη ανακοίνωση της ασθένειας και από την έκπληξη περνάμε στον θυμό και, τέλος, στην αποδοχή του αυτονόητου της ανίκητης ασθένειας. Φροντίδα του ασθενούς και τύψεις για τη δική μας καλή φυσική κατάσταση. Θάνατος, οδύνη, θρήνος και πένθος. Τέλος, η ώριμη αποδοχή και η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας του θανάτου ως βασικής παραμέτρου στη ζωή των άλλων.
