Κυρίες και Κύριοι Σύνεδροι,
Είναι γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει ξεχωριστό ενδιαφέρον για τη σπουδή, μελέτη και έρευνα των πηγών και των κειμένων των Πατέρων της Εκκλησίας, από την μεταποστολική εποχή έως και τις μέρες μας. Κορυφαίοι Πατρολόγοι ερευνητές, στον ακαδημαϊκό χώρο και σε ερευνητικά κέντρα, και μνημονεύω εδώ ενδεικτικά το παράδειγμα του μακαριστού Καθηγητή Παναγιώτη Χρήστου στη Θεσσαλονίκη, συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη των Πατερικών Σπουδών και στην προβολή της πατερικής σκέψης και θεολογίας στην εποχή μας.
Το σύνθημα του μακαριστού Γεωργίου Φλωρόφσκυ «Επιστροφή στους Πατέρες» λειτούργησε αναμφίβολα ενθαρρυντικά όχι προς την κατεύθυνση μιας στείρας παρελθοντολογίας, αλλά προς την αναζήτηση του βαθύτερου μηνύματος του λόγου των Πατέρων των Συνόδων, των εκφραστών του φιλοκαλικού πνεύματος και ήθους, των ανά τους αιώνες υμνογράφων και ερημιτών, όλων εκείνων δηλαδή που μιλούν για το Θεό της αγάπης, λειτουργούν «το μέγα μυστήριο της ευσεβείας»[1], θεολογούν τη Θεολογία της Σάρκωσης, εμπνέουν την εν Χριστώ πνευματική τελείωση των ανθρώπων, ζωντανεύουν διαχρονικά την χαρισματική ζωή, την αγιοπνευματική εμπειρία και το λειτουργικό ήθος της Εκκλησίας μας.
Η άποψη που θέλει τους Πατέρες ως είδωλα μιας άλλης εποχής, αντιγράφοντας μάλιστα εική και ως έτυχε τις θέσεις των για διάφορα θέματα, απομειώνει και αδικεί τα θεολογικά αυτά μεγέθη και πολυσήμαντα κεφάλαια της παγκόσμιας διανόησης. Η ακαδημαϊκή θεολογία οφείλει να αναδεικνύει τη σκέψη των Πατέρων εφόσον αυτή δια μέσου των αιώνων ερμηνεύει το βιβλικό λόγο, επικαιροποιεί τα μηνύματα του Ευαγγελίου, εμβαθύνει στο νόημα της σχέσης του ανθρώπου με το Θεό και τον κόσμο, προσφέρει ιδέες που συμβάλλουν στο διάλογο, τους κοινωνικούς προβληματισμούς και τις αναζητήσεις της κάθε εποχής.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την παγκόσμια ακτινοβολία των Πατέρων, αλλά και την διαχρονική αξία του μηνύματός των. Ο Πατερικός λόγος είναι συνδεδεμένος με αλήθειες αδιαμφισβήτητες που πρέπει να διακρίνουν και να προβληματίζουν κάθε άνθρωπο όπως π.χ. «Πράξις θεωρίας επίβασης»[2], «πάντα καλά και καθαρά τα του Θεού ποιήματα»[3], «η απάθεια τας αρετάς κόσμου έχει»[4], «Σοφισθήναι και ούτω σοφίσαι· γενέσθαι φως και φωτίσαι»[5].
Η επικαιρότητα λοιπόν της Πατερικής Θεολογίας -άρα και των Πατερικών Σπουδών- στον σύγχρονο κόσμο είναι αυτονόητη και σημαντική. Λειτουργεί ως μαρτυρία αγάπης και αληθινής εν Χριστώ πνευματικής ζωής, μαρτυρία ελευθερίας και υπέρβασης της αλλοτρίωσης του ανθρώπου, μαρτυρία διαλόγου και καταλλαγής, μαρτυρία ενότητας του εκκλησιαστικού σώματος και διάδοσης του οικουμενικού πνεύματος του Ευαγγελίου, μαρτυρία πίστης στον Τριαδικό Θεό «που φανερώνεται εν Χριστώ για τη σωτηρία και ανακαίνιση του κόσμου»[6].
Οι Πατέρες παρέδωσαν στην Εκκλησία, «τρανώς» μάλιστα, το μυστήριο της Θεολογίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι 318 θεοφόροι Πατέρες της εν Νικαία Πρώτης Οικουμενικής Συνόδου, των οποίων την μνήμη εορτάζομε την έβδομη Κυριακή από το Πάσχα, σε λίγες δηλαδή ημέρες. Οι θεόφρονες και ευκλεείς αυτοί Πατέρες «τας των Αποστόλων επόμενοι προδήλως διδαχαίς» θεογράφως διεχάραξαν το μακάριο και σεπτό Σύμβολο της Πίστεως (τα πρώτα του άρθρα) και με την καταδίκη των περί του Χριστού λανθασμένων θέσεων του Αρείου εθεολόγησαν «Τριάδα μίαν, απαράλλακτον, ουσίαν τε και θεότητα»[7].
Το εορτολογικό αυτό γεγονός έχει τη σημασία του τόσο για τη θεματολογία, όσο και για τη συζήτηση του παρόντος Συνεδρίου. Με τις σκέψεις αυτές χαιρετίζω το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με τον τίτλο «Η επικαιρότητα των Πατερικών Σπουδών στον σύγχρονο κόσμο» και εύχομαι καλή επιτυχία στις διήμερες εργασίες του.
[1] Α΄ Τιμ. 3,16.
[2] Γρηγόριος Θεολόγος, PG 35, 649B.
[3] Μέγας Αθανάσιος, PG 26, 1169A.
[4] Ιωάννης Σιναΐτης, PG 88, 1148B-1149A.
[5] Γρηγόριος Θεολόγος
[6] Γεώργιος Μαντζαρίδης, Ορθόδοξη Θεολογία καί κοινωνική ζωή, εκδ. Π. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1989, σ. 137.
[7] Δοξαστικό Εσπερινού Εορτής.
