Ο χαιρετισμός του Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ στο 8ο Διεθνές Συνέδριο Ορθοδόξου Θεολογίας με θέμα: “Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα»
Μια από τις παροιμίες που βρίσκεται αποθησαυρισμένη στην ομώνυμη συλλογή γνωμικών της Παλαιάς Διαθήκης, λέει χαρακτηριστικά:
Όσοι δεν σέβονται τα συνέδρια, αναβάλλουν την εκτέλεση των
αποφάσεων· αλλά η σωστή απόφαση προκύπτει
από τη σύσκεψη συμβούλων (Παρ ιε΄ 22).
Αξιότιμοι εκπρόσωποι των εκκλησιαστικών, ακαδημαϊκών και πολιτικών αρχών, νομίζω, πως η παροιμία αυτή περιγράφει με τρόπο γλαφυρό τον ακρογωνιαίο λίθο που συνιστά το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Δεν υπάρχει, ασφαλώς, αμφιβολία ότι το συνοδικό σύστημα αποτελεί τρόπο οργάνωσης του εκκλησιαστικού βίου σε όλες τις εκφάνσεις του, εργαλείο λήψης αποφάσεων, μέσο αλλά και σημείο της εκκλησιαστικής ενότητας ήδη από τα πρώτα βήματα της Μίας, Αγίας Εκκλησίας.
Μια τέτοια διαπίστωση όμως δεν είναι σήμερα αρκετή, στο βαθμό που αυτή παραμένει απλώς μια τυπική διατύπωση που εκφράζει την εκκλησιαστική αυτοσυνειδησία, καθώς σήμερα η χριστιανική πίστη βρίσκεται σε μια νέα κρίσιμη καμπή και αντιμετωπίζει προκλήσεις που θα μπορούσαν να παραλληλιστούν με εκείνες που αντιμετώπισε κατά τους πρώτους αιώνες της διάδοσής της. Είναι γενικά αποδεκτή διαπίστωση ότι η σύγχρονη κοινωνία έχει φτάσει σε ένα αδιέξοδο από το οποίο αναζητά δρόμους εξόδου. Το ενδιαφέρον στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι η αναζήτηση αυτή δεν περιορίζεται στους κύκλους των κοινωνιολόγων, αλλά συνιστά βασικό χαρακτηριστικό ολόκληρης της ανθρώπινης κοινωνίας, η οποία έχει αποδυθεί σε μια διαρκή αναζήτηση νέων αξιών και προσανατολισμών, που με τη σειρά της προκαλεί ραγδαίες μεταβολές σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Από την άποψη αυτή η σύγχρονη κοινωνία εμφανίζει πολλά κοινά με την κοινωνία της εποχής του Χριστού. Όπως τότε οι καθημαγμένοι από τους πολέμους και τους ανταγωνισμούς των ελληνιστικών βασιλείων λαοί έβλεπαν στην επιβολή της pax romana μια λύση στα προβλήματα ασφάλειας που αντιμετώπιζαν, έτσι και σήμερα οι λαοί της Ευρώπης μετά τη φρίκη και την οδύνη που άφησε πίσω του ο β΄ παγκόσμιος πόλεμος αναζήτησαν καταφύγιο στο όραμα μιας ενωμένης Ευρώπης. Όπως τότε η διάψευση των ελπίδων και η ηθική κατάπτωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας οδήγησαν τους ανθρώπους στην αναζήτηση νέων αξιών στις μυστηριακές θρησκείες της Ανατολής, έτσι και σήμερα, η οικονομική κρίση και η φτωχοποίηση μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων στην Ευρώπη, οδήγησαν τους πολίτες της σε μια εσωστρέφεια και συντηριτικοποίηση που εκφράζεται με ενίσχυση του φουνταμενταλισμού αλλά και την εμφάνιση των πλέον απίθανων θρησκευτικών δοξασιών. Έτσι, σήμερα όλο και περισσότεροι άνθρωποι καλής θελήσεως αναγνωρίζουν ότι για την επίτευξη της πολυπόθητης ενότητας της κοινωνίας απαιτείται μια νέα σύνθεση που θα εδράζεται σταθερά στο γόνιμο έδαφος της παράδοσης, χωρίς όμως να χάνει από το οπτικό της πεδίο τη συνολική εικόνα ενός κόσμου που αλλάζει ραγδαία και ριζικά. Μόνον φωτισμένοι από το Άγιο Πνεύμα άνθρωποι και κατάλληλα προετοιμασμένοι γι’ αυτό το έργο, μπορούν να αντιληφθούν τα σημεία των καιρών και τις επερχόμενες αλλαγές.
Έχει όμως καταστεί πλέον σαφές ότι η αντιμετώπιση των προκλήσεων της εποχής δεν είναι ατομική υπόθεση κάποιων φωτισμένων ανθρώπων ή κάποιων ισχυρών προσωπικοτήτων. Αντίθετα, απαιτείται η συνδρομή όλων των πνευματικών δυνάμεων που εργάζονται με τον ίδιο ζήλο και υπευθυνότητα στην αναζήτηση λύσεων, θέτοντας υπεράνω όλων τη με κάθε τρόπο στήριξη του έργου της Εκκλησίας, με την παραγωγή ενός νηφάλιου και επιστημονικά τεκμηριωμένου λόγου χωρίς να αγνοεί τα νέα δεδομένα. Οι Θεολογικές Σχολές μπορούν να συζητήσουν και να αναζητήσουν λύσεις σε θέματα που η Ιεραρχία της Εκκλησίας αδυνατεί να συζητήσει, καθώς ως ακαδημαϊκά ιδρύματα δεν ασκούν διοίκηση και τα μέλη τους παραμένουν στην πλειονότητά τους προσηλωμένα στην επίτευξη των στόχων της Εκκλησίας, ακόμη και όταν δέχοται άδικες επιθέσεις από φουνταμενταλιστικούς κύκλους, που δυστυχώς απειλούν να αλώσουν και ένα, ευτυχώς μικρό, κομμάτι της Ιεραρχίας της Εκκλησίας. Η Εκκλησία έκανε με τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου ένα μεγάλο και σημαντικό βήμα προς την ανάδειξη των πραγματικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία. Κάποιοι, ευτυχώς ελάχιστοι, παρά τον μεγάλο θόρυβο που προσπαθούν να ξεσηκώσουν, αμφισβήτησαν το δικαίωμα της Εκκλησίας να ανταποκριθεί συνοδικώς στις σύγχρονες προκλήσεις. Είναι όμως προφανές πως, αν μια Εκκλησία δεν μπορεί να δώσει μαρτυρία της πίστης της μέσα από τη ζωή, αν δεν μπορεί να βροντοφωνάξει το επιχείρημα του Φιλίππου προς τον φίλο του Ναθαναήλ “έλα και δες”, αυτό σημαίνει ότι έχει αποκοπεί από τη ζωή, οπότε η όποια διατύπωση της πίστης της παραμένει στην πραγματικότητα κενό γράμμα και αυτή ακριβώς είναι η παθογένεια του σύγχρονου φουνταμενταλισμού.
Στις Θεολογικές Σχολές εναπόκειται τώρα να μελετήσουν τα κείμενα της Συνόδου, να ρίξουν φως στις λύσεις που προκύπτουν από αυτά και να προτείνουν τρόπους εφαρμογής βασισμένους τόσο στην εμπειρία της εν Χριστώ ζωής των μελών τους και στην αλήθεια του Ευαγγελίου όσο και στην επιστημονική γνώση και εμπειρία τους. Η Θεολογική Σχολή της Θεσσαλονίκης είναι περήφανη που αξιώθηκε να προσκαλέσει έναν τόσο μεγάλο αριθμό αξιόλογων επιστημόνων και κληρικών σ’ ετούτη την πόλη, την Εκκλησία της οποία ίδρυσε ο ίδιος ο απόστολος Παύλος και στα μέλη της οποίας απηύθυνε το πρώτο του κείμενο, την Α΄ Προς Θεσσαλονικείς Επιστολή, που αποτελεί και το αρχαιότερο κείμενο της Καινής Διαθήκης. Με αυτές τις σκέψεις σας καλωσορίζω στους χώρους του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ευχαριστώ όσες και όσους εργάστηκαν επί έναν ολόκληρο χρόνο για την προετοιμασία αυτού του Συνεδρίου και εύχομαι πλήρη επιτυχία στις εργασίες του.
Καθηγητής Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
Τῆς τῶν Θεολόγων περισέμνου Σχολῆς Κοσμήτωρ
Ἄρχων Διδάσκαλος τοῦ Εὐαγγελίου
τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας
