Από τον πρόλογο του βιβλίου
Το έργο το οποίο κατέλειπε ο Χαλκηδόνος Μελίτων διακατέχεται από στοιχεία τα οποία ανευρίσκονται σε παλαιότερα εκκλησιαστικά ομιλητικά κείμενα και ακολουθούν την μακραίωνη ρητορική παράδοση της Εκκλησίας όπως αυτή διαμορφώθηκε από τους Μεγάλους Πατέρες και Διδασκάλους όλων των ιστορικών περιόδων. Συνεχιστής της ομιλητικής παραδόσεως της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, κατέλειπε ικανό αριθμό κηρυγμάτων, ομιλιών και εγκυκλίων που εκφωνήθηκαν η εστάλησαν σε Ιερούς Ναούς των επαρχιών που ποίμανε ως Μητροπολίτης αλλά, και ως Πρόεδρος Διορθοδόξων και Οικουμενικών συναντήσεων. Στην παρούσα μελέτη εξετάζουμε τα «κηρύγματα» καθώς και τις «ποιμαντικές εγκυκλίους». Είναι κείμενα στα οποία ο μελετητής διαπιστώνει το υγιές θεολογικό υπόβαθρο της σκέψης του Χαλκηδόνος, την θύραθεν παιδεία, και κυρίως το ρωμαλέο εκκλησιαστικό φρόνημα, που είναι η βαθειά πίστη, η αφοσίωση στην Εκκλησία και στην συνέχεια της, αλλά και η ταύτιση της υπάρξεως του με την Εκκλησία και ειδικότερα το Οικουμενικό Πατριαρχείο το οποίο με αυταπάρνηση διακόνησε σε όλη την ζωή. Τα κείμενα που εξετάζονται στοχεύουν στο να προβάλλουν μεταξύ άλλων, την πνευματική ωριμότητα του ευφυούς θεολογικού νου, του Μελίτωνα, που αληθεύει Πατερικά, μυώντας και διερμηνεύοντας στον πιστό το σωτηριολογικό γεγονός της εν Χριστώ ζωής. Τα κηρύγματα απευθύνονται σε εκκλησιαζόμενους στη Πόλη, στον Π. Πατριαρχικό Ναό, κάποια στον Ι. Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών και αλλού, ενώ οι εκδοθείσες Εγκύκλιοι, στο πολύπαθο ποίμνιο της Ιεράς Μητροπόλεως Ίμβρου και Τενέδου, την οποία με άοκνη ποιμαντική ευαισθησία διακόνησε κατά τα πρώτα χρόνια της Αρχιερατείας του ο μετέπειτα Χαλκηδόνος Μελίτων. Η βαθιά γνώση της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης από την μία και από την άλλη, η Εκκλησία ως το απόλυτο μέγεθος σωτηρίας, αποτελούν τους σταθερούς άξονες που η σκέψη του Μελίτωνα κινείται. Η περιδιάβαση μας στη δεινότητα του λόγου του, προφυλάσσει εκπλήξεις με τη συνδυαστική δόμηση του κηρύγματος που για τον Μητροπολίτη είναι διάλογος άμβωνος και στασιδίου ,δηλαδή προσωπική σχέση και όχι απλή ακουστική ικανοποίηση «ἐκ τοῦ πάθους καὶ τῆς εὐφράδειας τοῦ ὁμιλητῆ». Τα ομιλητικά κείμενα του Χαλκηδόνος αποπνέουν πολιτισμό αύρας λεπτής που δίχως να εκπίπτουν σε ψυχωφέλιμες πνευματικές εμπειρίες, συμβάλλουν στην ανάδειξη του θεολογικού λόγου και της πεμπτουσίας της Ορθοδοξίας. Αποτελούν διδαχή ομιλητικής συνέπειας από «διδάσκαλον ἀποστολικόν καὶ προφητικόν ὡς ὁ ἐπίσκοπος τῆς ἐν (Χαλκηδόνι) καθολικῆς Ἐκκλησίας». Ο Πατερικός του λόγος όσο μπόρεσε, απέτρεψε ή θεράπευσε πλάνες και καθηλώσεις με το μπόλιασμα του χριστιανικού μηνύματος με την κλασική Ελληνική παιδεία. Η ανάγλυφη θεολογική σκέψη του Μητροπολίτου που αναδύεται από τα Κηρύγματα και τις Εγκυκλίους, καθιστούν τη μαρτυρία του ευαγγελίου αυθεντική που λειτουργεί μόνο ως υπαινιγμός πραγμάτων που κρύπτονται, χωρίς όμως να αποσιωπούνται. Είναι ο λόγος ενός Ιεράρχη που αναλαμβάνει εκουσίως την αναζήτηση του ανθρωπίνου προσώπου και της σύνολης ζωής του και την εκκλησιάζει. Η αυτοσυνειδησία του ως Επισκόπου του που «Ἴδιον ποεῖν τε καὶ διδάσκειν καὶ παραινῇ τὸ ἑαυτοῦ ποίμνιον καὶ ὑπομιμνήσκῃ αὐτό τὰ πρὸς τὸν Θεόν καθήκοντα» του επιβάλει να δημιουργεί κηρυγματικό λόγο εμπιστοσύνης, ελπίδας οικειότητας, ελευθερίας και ειρήνης, στο εκκλησίασμα του. «Ἡ ἑλληνική καὶ θεολογική του παιδεία, ἡ ὁποία ἠκτινοβόλει εἰς ὅλην τὴν ἐκκλησιαστικήν διακονίαν» τον κατατάσσει στην χορεία των νεοτέρων Θεολόγων της Εκκλησίας που με την διδαχή του, μεταβάλει τον ρητορικό μονόλογο χτίζει γέφυρες και βγάζει από την απομόνωση την ανθρώπινη σκέψη.
* Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στον Οικουμενικό Πατριάρχη για τα 25 χρόνια πατριαρχείας του.
Περιεχόμενα
Πρόλογος
Εισαγωγή
Α. Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος Μελίτων Χατζής (1913-1989)
- Τα πρώτα του χρόνια και το περιρρέον πολιτιστικό και εκκλησιαστικό περιβάλλον
- Μέγας Πρωτοσύγκελλος (1947-1950)
- Μητροπολίτης Ίμβρου και Τενέδου (1950-1963)
- Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως και Θείρων (1963-1966)
- Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος(1966-1989)
Β. Κύρια χαρακτηριστικά του ομιλητικού έργου του Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνα
- Γενικές διαπιστώσεις
- Θεολογικές εκφάνσεις και Ποιμαντική
- Οικουμενικό Πατριαρχείο και Εκκλησία
3.1 Η διακονία της ενότητας των Ορθοδόξων Εκκλησιών
3.2 Οικουμενική αποστολή
- Ανθρωπολογική προοπτική
Γ. Επεξεργασία ομιλητικών κειμένων
Ι. ΚΗΡΥΓΜΑΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
- “Ιδού ο Νυμφίος Έρχεται”(1955)
- “Λόγος εις την Κυριακήν της Σαμαρείτιδος
- “Ο λόγος της σιγής”
- “Κατηγορώ την υποκρισίαν. Λόγος εις την Κυριακήν της Τυρινής
- “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”
- “Χριστώ συνεσταύρωμαι”
- “Ομιλία κατά την Κυριακήν του Ζακχαίου”
- “Ομιλία κατά την ακολουθίαν του Νυμφίου”
- “Αγάπη και μετάνοια”
- “Ο Εσταυρωμένος εις την Μεγάλην Εκκλησίαν”
- “Ο Πατριαρχικός Επιτάφιος”
- “Φως και Ανάστασις. Η προσφορά της Μεγάλης Εκκλησίας”
- “Λόγος τη Ε’ Κυριακή των Νηστειών”
- “Αναρχία, τρομοκρατία, αεροπειρατία και Εκκλησία”
ΙΙ. ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ
- “Εγκύκλιος επί τη ενάρξει της ποιμαντορίας αυτού ως Μητροπολίτου Ίμβρου και Τενέδου”
- “Εγκύκλιος επί τω καθαγιασμώ του Αγίου Μύρου”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1951”
- “Εγκύκλιος επί τη προσέχει λειτουργία της εν Παναγία Κοινοτικής Σχολής”
- “Εγκύκλιος επί τη συπληρώσει 1500 ετών από της συγκλήσεως της Δ’ εν Χαλκηδόνι Οικουμενικής Συνόδου”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τοις Χριστουγέννοις 1951”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1952”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1953”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τοις Χριστουγένοις 1953”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1954”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τοις Χριστουγέννοις 1954”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1955”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1956”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τοις Χριστουγέννοις 1956”
- ” Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1957″
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1958”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τοις Χριστουγέννοις 1958”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1959”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τοις Χριστουγέννοις 1959”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1960”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τοις Χριστουγέννοις 1960”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1961”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1962”
- “Εγύκλιος ποιμαντορική τοις Χριστουγέννοις 1962”
- “Εγκύκλιος ποιμαντορική επί τω Πάσχα 1967”
Γενικά συμπεράσματα
Βιβλιογραφία
Conclusion
