Το έτος 1942 στο χωριό Λουτράκι, στην ενδοχώρα της Επαρχίας Κυδωνίας βορειοδυτικά των Χανίων, ο Αντώνιος και η Ζωή Λαρεντζάκη απέκτησαν το δεύτερο από τα 4 παιδιά τους, τον Γρηγόριο. Η οικογένεια έμενε τότε στο διώροφο γερά κτισμένο σπίτι της, δημιούργημα της προσωπικής εργασίας του αγρότη Αντωνίου Λαρεντζάκη. Πολύ γρήγορα όμως το ζεύγος θυσίασε την άνεση της οικογένειας, για να μετοικήσουν όλοι στα Χανιά και να περιοριστούν σ’ ένα μικρό διαμέρισμα. Η αιτιολογία του πατέρα ήταν σαφής: να πάμε στη Χώρα, για να μάθουν τα κοπέλια μιαν αράδα γράμματα!
Βεβαίως ο ίδιος ποτέ δεν φανταζόταν πόσες πολλές αράδες γράμματα θα μάθαινε ο υιός του Γρηγόριος μήτε πόσες πολλές αράδες θα είχαν τα πολυπληθή συγγράμματά του.
Ο νεαρός Γρηγόριος αποφοίτησε από το Τρίτο Δημοτικό Σχολείο Χανίων το έτος 1954 και το έτος 1961 από την Εκκλησιαστική Σχολή Κρήτης, η οποία στεγαζόταν τότε στην υστεροβυζαντινή Ι. Μονή Αγίας Τριάδος Ακρωτηρίου Χανίων. Οι ουσιαστικές θεολογικές γνώσεις, που είχε αποκτήσει στην εβδόμη επιπρόσθετη τάξη των παλαιοτέρων Εκκλησιαστικών Σχολείων και η έφεσή του για τη μόρφωση οδήγησαν τα βήματά του στον αυλόγυρο μιας άλλης βυζαντινής μονής της Αγίας Τριάδος, στην περιώνυμη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Στην επιλογή του αυτή συντέλεσε η προτροπή ενός κληρικού Χαλκίτη καθηγητή του και οπωσδήποτε οι στενοί πνευματικοί δεσμοί της Κρήτης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Οι σπουδές του στη Χάλκη κατά τη χρονική περίοδο 1961-65 συνέπεσαν με την έντονη αναζήτηση του χριστιανικού κόσμου να αντικρύσει κατάματα την εποχή του και να δώσει απαντήσεις σε επιτακτικά προβλήματα των εκκλησιαστικών πληρωμάτων. Στη Ρώμη συνέρχεται η Β’ Βατικανή Σύνοδος με σαφή προσανατολισμό ανοίγματος προς την Ορθόδοξη παράδοση, ενώ η αντίδραση των Ορθοδόξων Εκκλησιών εκφράζεται με την ελπίδα να διευρυνθούν οι ορίζοντες κατανόησης και να δημιουργηθεί πρόσφορο έδαφος διαλόγου «ἐπί προαγωγῇ τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν», για την οποία προσευχήθηκε ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, όπως σημειώνεται στο σχετικό μήνυμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, παράλληλα με το βασικό πρόγραμμα των προπτυχιακών σπουδών, πρόσφερε στους σπουδαστές της και την πολύτιμη εμπειρία των καθηγητών της ή των Ιεραρχών του Οικουμενικού θρόνου από τη συμμετοχή τους στις θεολογικές συζητήσεις, τους προβληματισμούς και τις ζυμώσεις των αρχών της δεκαετίας του ‘70. Επιπλέον οι συχνές επισκέψεις του αοιδίμου Πατριάρχου Αθηναγόρα στη Σχολή, για να γνωρίσουν οι σπουδαστές τους υψηλούς επισκέπτες του προερχόμενους από άλλες χριστιανικές παραδόσεις, αποτέλεσαν για τον εκκολαπτόμενο τότε θεολόγο μία σημαντική μαθητεία.
Το έτος 1965 ο Γρηγόριος Λαρεντζάκης απεφοίτησε από τη Χάλκη, αφού υπεστήριξε διπλωματική επί πτυχίω εργασία με τίτλο «Η περί θείας χάριτος Ορθόδοξος διδασκαλία» με σύμβουλο Καθηγητή της Δογματικής τον μετέπειτα Μητροπολίτη Εφέσου κυρό Χρυσόστομο Κωνσταντινίδη, επιφανή εκπρόσωπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στους πολυμερείς και διμερείς χριστιανικούς διαλόγους επί δεκαετίες.
Στη συνέχεια, με συστάσεις του Σχολάρχη της Χάλκης Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως κυρού Μαξίμου, πήρε υποτροφία της Ρωμαιοκαθολικής Συνόδου της Αυστρίας για περαιτέρω σπουδές.
Ο φιλομαθής Γρηγόριος ο Κρης, πτυχιούχος της Ορθοδόξου Θεολογίας και Διδάσκαλος Ορθοδόξου Χριστιανικής Θεολογίας, όπως είναι ο τίτλος των αποφοίτων της Χάλκης, πριν από μισό αιώνα έφτασε στην Αυστρία: για να διδαχτεί τη Ρωμαιοκαθολική Θεολογία και να γίνει ο πρώτος μη Ρωμαιοκαθολικός διδάκτοράς της, να αναλάβει σοβαρό τεκμηριωμένο θεολογικό διάλογο μαζί της και να αξιωθεί να διδάξει πρώτος την Ορθόδοξη Θεολογία σε Αυστριακό ΑΕΙ με πλήρη αποδοχή και αναγνώριση.
Στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου του Σάλτζμπουργκ παρακολούθησε Ρωμαιοκαθολική Θεολογία για ένα χρόνο 1965-1966, αλλά γρήγορα μεταγράφηκε στην ονομαστή για τους καθηγητές της Θεολογική Σχολή του Ίννσμπρουγκ, όπου στη διάρκεια της τριετίας 1966-1969 εκπόνησε την πρώτη διδακτορική του διατριβή με θέμα «Η προΰπαρξη της Eκκλησίας (ecclesia ab initio) και αναγορεύτηκε τον Ιούλιο του 1969 διδάκτορας της Ρωμαιοκαθολικής Θεολογίας.
Η παράλληλη ακαδημαϊκή του έρευνα στην Ορθόδοξη Θεολογία είχε ως καρπό τη διδακτορική διατριβή που ξεκίνησε στην ενιαία Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ και υποστηρίχθηκε στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής και Θεολογίας το έτος 1983 με θέμα «Η Εκκλησία της Ρώμης και ο Επίσκοπος αυτής, βάσει των πατερικών πηγών» και σύμβουλο καθηγητή τον τότε θιασώτη της οικουμενικής κίνησης καθηγητή Θεόδωρο Ζήση.
Η συλλογή των πανεπιστημιακών του τίτλων, που αντιστοιχούν σε επίπονη εξειδικευμένη έρευνα και αντίστοιχη διδασκαλία στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς, συνεχίστηκε με την υφηγεσία που υπέβαλε με τίτλο «Η ενότητα του ανθρώπινου γένους και η ενότητα της Εκκλησίας κατά τον Μέγα Αθανάσιο» και την αναγόρευσή του σε Υφηγητή της Θεολογίας και της Κλασσικής Φιλολογίας το έτος 1982, εφόσον είχε παράλληλα ασχοληθεί και με κείμενα της κλασικής και μετακλασικής Γραμματείας.
Οι προσεγμένες και επίπονες σπουδές και μελέτες του ως το έτος 1987, οπότε εκλέχτηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς, συνδυάστηκαν με μία παράλληλη αδιάκοπη διδασκαλία στο ίδιο Πανεπιστήμιο στη Ρωμαιοκαθολική του Σχολή, σε διάφορες βαθμίδες από το έτος 1970 έως το 2008, με γνωστικό αντικείμενο την Ορθόδοξη Θεολογία και την Οικουμενική Κίνηση και Θεολογία. Επίσης έδωσε διαλέξεις ως επισκέπτης καθηγητής στη Ρωμαιοκαθολική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης (1970-1975) και στη ν αντίστοιχη Σχολή του Λιντς στη διετία 1983-1984.
Κατά περιόδους δίδαξε στο Οικουμενικό Ινστιτούτο του Μποσέ στη Γενεύη. Ομοίως παρέδωσε μαθήματα σε μεταπτυχιακά σεμινάρια ή πήρε μέρος σε συνέδρια με εισηγήσεις σε πολλά πανεπιστήμια στην Αυστρία, Γερμανία, Βέλγιο, Τσεχία, Ελβετία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία, Ρουμανία, Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Νορβηγία, Ρωσία Λευκορωσία, Σερβία και την Ελλάδα
Αξιοσημείωτη είναι η διδακτική του προσφορά με τα μαθήματα Ορθόδοξης Θεολογίας στην Ανωτάτη Τριτοβάθμια Παιδαγωγική και Θεολογική Σχολή της Βιέννης, για διδασκάλους που προέρχονται από όλες τις ορθόδοξες δικαιοδοσίες στην Αυστρία και διδάσκουν το ομολογιακό μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία της χώρας.
Ο σήμερα τιμώμενος καθηγητής, εκτός από το πολυσχιδές διδακτικό και συγγραφικό του έργο, έγινε επίσης ευρύτατα γνωστός από ομιλίες και συνεντεύξεις σε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά δίκτυα διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών.
Η ακαδημαϊκή έρευνα και διδασκαλία του καθηγητή Λαρεντζάκη και η δαψιλής συγγραφική του παραγωγή ουδόλως τον απομάκρυναν από διοικητικές θέσεις ευθύνης και δημιουργικών πρωτοβουλιών είτε στο πανεπιστήμιο του Γκρατς είτε σε άλλους Οργανισμούς και Ινστιτούτα με έδρα το Γκράτς, την Αυστρία ή άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι βασικοί στόχοι των δράσεών του, όπως και των σπουδών του υπήρξαν δύο:
Α) Η ορθόδοξη μαρτυρία βασισμένη στην ερμηνεία της Γραφής και την κατανόησή της από την Πατερική Γραμματεία
Β) Η γνωριμία των ορθοδόξων λαών και του πολιτισμού τους με επιτόπιες επισκέψεις για την πληρέστερη κατανόηση και των πνευματικών τους εμπειριών.
Με αυτόν τον τρόπο διετέλεσε:
– Πρόεδρος του Τμήματος Ορθοδόξου Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς (1990-2007)
– Διευθυντής του Ινστιτούτου Οικουμενικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Γκράτς (1995 έως 1997) και Υποδιευθυντής του (1997-2007).
– Μέλος και πολλάκις Πρόεδρος του Διαχριστιανικού Συμβουλίου του Γκράτς.
– Αντιπρόεδρος του Οικουμενικού Ιδρύματος Pro Oriente Γκράτς.
– Μέλος της Επιτροπής επί των Θεολογικών Σπουδών του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (ἕδρα στήν Γενεύη).
– Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (Γενεύη).
– Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής για την Α’ Συνέλευση όλων των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών που έγινε στο Γκράτς τον Ἰούνιο του 1997 με τη συμμετοχή στην καταληκτήρια τελετή 25.000 Ευρωπαίων.
– Διευθυντής από το 1999 του συντονιστικού γραφείου για την προώθηση της θεσμικής συνεργασίας των Θεολογικών Σχολών της Ευρώπης (Grazer Prozess).
Παράλληλα
– Διοργάνωσε και πραγματοποίησε πολλά επιστημονικά συνέδρια και εκπαιδευτικά ταξίδια του Πανεπιστημίου του και άλλων ΑΕΙ στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, στο ΑΠΘ, στο ΕΚΠΑ και στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης. Σε συνεργασία με το Ίδρυμα Pro Oriente και άλλα επιμορφωτικά Ιδρύματα πραγματοποίησε εκπαιδευτικά ταξίδια στην Ουκρανία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Ιεροσόλυμα, Συρία, Αλεξάνδρεια, Κάιρο.
Ο βίος και η πολιτεία του καθηγητή Λαρεντζάκη στην Αυστρία υπήρξαν παράλληλοι με τη διακονία του επιφανούς Μητροπολίτου Αυστρίας και Μεσευρώπης του κλίματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου κυρού Μιχαήλ Στάικου, με τον οποίο τον συνέδεαν σχέσεις αρραγούς φιλίας, αμοιβαίου σεβασμού και αγαστής συνεργασίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο καθηγητής Λαρεντζάκης εκπροσώπησε τη Μητρόπολη Αυστρίας σε πολλές Επιτροπές, διεθνείς και διεκκλησιαστικούς Οργανισμούς.
Εξάλλου, με απ’ ευθείας ανάθεση, ως εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, πήρε μέρος με εμπεριστατωμένες εισηγήσεις σε Διμερείς Θεολογικούς Διαλόγους στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Εκκλησιών.
Οι τιμητικές διακρίσεις που απαριθμούνται στο βιογραφικό του είναι δηλωτικές της πολυκύμαντης διακονίας του στα θεολογικά γράμματα τον ελληνικό πολιτισμό και στην αναζήτηση κοινών καταβολών με τον δυτικοευρωπαϊκό μέσα από τη Ρωμαιοκαθολική θεολογική σκέψη:
Ο κ. Λαρεντζάκης είναι
– Άρχων Μέγας Πρωτονοτάριος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και έχει λάβει τον
Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας
τον Χρυσό Σταυρό
– του Πατριαρχείου Ρουμανίας
– των Αγίων Αποστόλων Παύλου και Τίτου της Εκκλησίας Κρήτης
– της Μητροπόλεως Ρόδου
– της Μητροπόλεως Βεροίας
Από την Αυστρία έχει τιμηθεί με το
– Τιμητικό Παράσημο Επιστημών και Καλών Τεχνών Α’ Τάξεως του Προέδρου της Αυστριακῆς Δημοκρατίας, με τον
– Μεγάλο χρυσό Σταυρό του Ομοσπονδιακού κράτους της Στυρίας και με το
– Χρυσό Παράσημο τῆς πόλεως τοῦ Γκράτς Αὐστρίας
Έχει εκλεγεί
Τακτικό Μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Καλών Τεχνών, (έδρα Salzburg)
και είναι επίτιμο μέλος
– του Συλλόγου Ελλήνων Φοιτητών και Επιστημόνων του Γκρατς
– της Ελληνο-Αυστριακής Εταιρίας του Γκρατς.
– του Οικουμενικού Ιδρύματος Pro Oriente, Βιέννη (24.3.2008)
– της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Sibiu Ρουμανίας.
Έχει τιμηθεί με το βραβείο
– Abt–Emmanuel–Heufelder–Preis, Niederaltaich Γερμανίας
Και με τον τίτλο του
– Ιππότη του Τάγματος του Αγίου Γρηγορίου του Μεγάλου, Πάπα Ρώμης
Ο καθηγητής Λαρεντζάκης στα χρόνια των μεταπτυχιακών του σπουδών γνώρισε στο Ινσμπρουγκ την Μαργκουντ Φόγκλ, τότε φοιτήτρια και αργότερα καθηγήτρια της Ψυχολογίας, την εκλεκτή και υπομονετική σύζυγό του και μητέρα των ταλαντούχων παιδιών τους της Εμμανουέλας και του Αντωνίου. Η οικογένειά του επαυξημένη με τους τέσσερις εγγονούς του αποτελούν την ουσιαστική χαρά της ζωής του.
Ο Γρηγόριος Λαρεντζάκης, με τις επίπονες σπουδές του, την ακαδημαϊκή του πορεία και την πολυσχιδή διακονία του στην Εκκλησία, τα Γράμματα και τον πολιτισμό αφήνει ένα σαφές παράδειγμα διαλόγου προς όλους τους συγχρόνους και ιδιαιτέρως προς τους νεωτέρους, το οποίο διδάσκει ότι
– η προσέγγιση του διαφορετικού προϋποθέτει την αυτογνωσία του ομιλητή και την επαρκή γνώση του συνομιλητή.
– η διακονία των Ορθοδόξων στους διμερείς ή πολυμερείς διαχριστιανικούς και στους διαθρησκειακούς διαλόγους δεν είναι προδοσία, υποχώρηση, συμβιβασμός, συμφυρμός ή σύγχυση. Είναι νηφάλια, ειλικρινής, σαφής και δυναμική παράθεση της ορθόδοξης πατερικής ερμηνείας της Γραφής για τη διδασκαλία της Εκκλησίας και παράλληλη δυναμική προσπάθεια δημιουργικής κατανόησης του συνομιλητή.
Βεβαίως, στην περίπτωση του ιδίου, η νηφαλιότητα εναλλάσσεται από Κρητική εκρηκτική ομοβροντία από αδιάσειστα επιχειρήματα περί της αληθείας των Ορθοδόξων, η οποία όμως δεν σταματά μόνον εκεί: με το ίδιο πάθος επισημαίνονται τα κοινά σημεία με τους ομιλητές που μπορούν να στηρίξουν τον διάλογο ή ακόμη γίνεται η αυτοκριτική για την ανακολουθία μεταξύ Ορθοδοξίας και Ορθοπραξίας.
Όποιος είχε την ιδιαίτερη χαρά να συνυπάρξει με τον καθηγητή σε παρόμοιες περιστάσεις δεν δυσκολεύεται καθόλου να κατανοήσει γιατί τον έχουν τιμήσει τόσο πολλοί οι Ρωμαιοκαθολικοί στην παράδοση των οποίων ευχερώς και ευθαρσώς επισημαίνει λανθασμένες ερμηνείες: διότι είναι ειλικρινής, τεκμηριωμένος και γνωρίζει να τους ακούει.
Αξιότιμε κύριε Λαρεντζάκη.
Ίσως δεν είναι τυχαίο που η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία σας έχει τιμήσει με τη διάκριση του πάπα Γρηγορίου του Μεγάλου, ο οποίος είναι σεβαστός άγιος και στην Ανατολή, περισσότερο γνωστός ως Γρηγόριος ο Διάλογος από το βιβλίο των διαλόγων που αποδίδεται στον ίδιο. Πιθανόν, όσοι σας τίμησαν στο πρόσωπο σας να έχουν διακρίνει έναν λαϊκό Γρηγόριο τον Διάλογο, ορμώμενον από την Ανατολή που αγωνίζεται για μισό αιώνα στη Δύση να επισημάνει τα σημεία της ενότητας της πρώτης και αδιαίρετης Εκκλησίας και να συμβάλει στη συμφιλίωση και την καταλλαγή.
