Από τον πρόλογο του βιβλίου
Η προφητική φιλολογία αποτελεί το πιο δημιουργικό τμήμα της Παλαιάς Διαθήκης και διαγράφει φωτεινή πορεία στο πνευματικό στερέωμα του βιβλικού Ισραήλ. Το προφητικό μήνυμα είναι ιστορικό με την έννοια ότι αναφέρεται στις καταστάσεις μιας συγκεκριμένης εποχής, που βίωσε ο κάθε προφήτης. Έτσι στην ιστορική πορεία ο προφητικός λόγος αποκτά διακριτή διάσταση, που οδηγεί στη διαμόρφωση ενός αυστηρού ηθικού μονοθεϊσμού. Ο Ισραήλ έρχεται μέσω του προφήτη-μεσίτη σε άμεση επαφή με το λόγο του Γιαχβέ και έτσι συναντά τη δωρεά, την εντολή και τα προστάγματά του. Παράλληλα ο λαός Ισραήλ καθίσταται πηγή έμπνευσης για όσους αναζήτησαν το Γιαχβέ και την κοινωνία της δικαιοσύνης, της αγάπης μεταξύ των ανθρώπων.
Οι προφήτες της προαιχμαλωσιακής, αιχμαλωσιακής, μεταιχμαλωσιακής περιόδου θα πρέπει να κατανοηθούν και να μελετηθούν στο γενικότερο πλαίσιο της θεολογικής προβληματικής κάθε ιστορικής εποχής. Οι βασικοί άξονες του προφητικού λόγου είναι κυρίως ο Νόμος, η θεοκρατία, ο μεσσίας, το δίκαιο και η δικαιοσύνη, η πράξη και η ανταπόδοση, η πίστη, η γνώση και η σωτηρία, η ηθική, η θεοδικία, η εξατομίκευση της θρησκείας, ο Ναός, η οικουμενικότητα και τα έθνη, η Σιών και το κατάλοιπο, η ατομική και η εθνική εσχατολογία. Το εντυπωσιακό παράλληλα είναι η έντονη προφητική κριτική στα τρωτά της κοινωνίας, στην άσκηση αμυντικής πολιτικής και πολιτικής των συμμαχιών με ξένα έθνη. Ακόμη έχουμε ριζοσπαστική κριτική στο θεσμό της βασιλείας και την εξουσία, στη λατρεία που κατάντησε τύπος, στη δημόσια διοίκηση και στις κοινωνικές ανισότητες. Παρά ταύτα αξιοσημείωτο είναι ότι οι προφήτες ενθαρρύνουν στην ιστορική πορεία το δοκιμαζόμενο λαό, μεσιτεύουν στο Θεό γι’ αυτόν, τον συμβουλεύουν και τον παροτρύνουν στην επιτέλεση του αγαθού, τον καλούν σε ειλικρινή μετάνοια.
Τελικά μετά από προσπάθειες οι προφήτες ανακαίνισαν τον άνθρωπο εσωτερικά, ηθικά και πνευματικά και επέτυχαν την «καρδία καινή» και το «καινό πνεύμα». Ο παλαιός Ισραήλ αναγεννημένος σε νέο, αναδεικνύεται στα πλαίσια μιας αιώνιας και οικουμενικής Δια-θήκης σε «βασίλειο ιεράτευμα» και «έθνος άγιο». Στο χώρο του προφητικού λόγου προβάλλονται κατά απόλυτο και σαφή τρόπο τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της παλαιοδιαθηκικής αποκάλυψης το Θεού. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα αυτός ο τόμος περιλαμβάνει θεματικές ενότητες σε σχέση με την προφητεία και τους προφήτες. Ευελπιστούμε ότι οι μελέτες μας θα συνεισφέρουν στην καλύτερη κατανόηση του προφητικού φαινομένου και θα δείξουν, όσο αυτό είναι δυνατόν, το μέγεθος της επίδρασης του στον βιβλικό Ισραήλ σε όλη την ιστορική διαδρομή του.
Βασική πηγή για την έρευνά μας αποτελεί το κείμενο των εβδομήκοντα (Ο’) σύμφωνα με την κριτική έκδοση του A. Rahlfs, Septuaginta, Stuttgart 1935. Έτσι στην απόδοση των ονομάτων, τοπονυμίων προτιμήθηκαν οι οικείοι στον έλληνα αναγνώστη όροι της μετάφρασης των Ο’. Η αρίθμηση των χωρίων γίνεται σύμφωνα με το κείμενο των Ο’, οι δε διαφορές με το μασωριτικό κείμενο (ΜΤ) τίθενται σε παρένθεση.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 11
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ 13
ΠΡΟΛΟΓΟΣ 21
- Οι προφήτες. Το πλαίσιο και η δομή του προφητικού κηρύγματος 25
- Η παράδοση της εξόδου στους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης 75
- Προφητεία και προφήτες στην Πεντάτευχο 83
- Ο Αβραάμ στην προφητική παράδοση και τους Ψαλμούς 103
- Η έννοια της αμαρτίας στο προφητικό μήνυμα και τους Ψαλμούς 127
- Προφήτες στη δευτερονομιστική παράδοση 167
- Ο προφήτης Ιερεμίας και η θρησκευτική μεταρρύθμιση του βασιλιά Ιωσία 219
- Η παράδοση για το Δαβίδ στο προφητικό μήνυμα 231
- Προφητεία και λατρεία στην προαιχμαλωσιακή περίοδο 247
- Εξουσία και διακονία στην Π. Διαθήκη και ιδιαίτερα στο μήνυμα των προφητών 279
- Ο προφήτης Ησαΐας και η πολιτική 293
- Η οργή Γιαχβέ στην προφητική παράδοση 305
- Η ανθρώπινη δικαιοσύνη στους προφήτες και τη σοφιολογική γραμματεία 341
- Τα κεφάλαια 65 και 66 του Τριτοησαΐα στο κείμενο της Καινής Διαθήκης 353
- Η μεταιχμαλωσιακή ιουδαϊκή κοινότητα σε κρίση. Έσχατα και σωτηρία στον Τριτοησαΐα 377
- Βασικά θέματα – ερωτήματα του προφητικού κηρύγματος 441
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 467
ΠΙΝΑΚΑΣ ΧΩΡΙΩΝ 501
ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΩΝ 521
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ 529
