Απόσπασμα από την εισήγηση του Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ στο διεθνές επιστημονικό συνέδριο με θέμα: “Ο πάπας Λέων Α΄, ως γέφυρα διαλόγου Ανατολής και Δύσης” που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη (20-21 Απριλίου 2015)
1. Ο χαρακτήρας των Ομιλιών
Ο πάπας Λέων Α΄, στις δύο πολύ έντονες αλλά και δημιουργικές δεκαετίες (440-461) της διαποίμανσης της εκκλησίας της Ρώμης, μεταξύ άλλων συγγραμμάτων και Ομιλιώντου, μας κληροδότησε μία συλλογή από δεκαεννέα υπέροχες Ομιλίες, που στη χειρόγραφη παράδοση εμφανίζονται με τον τίτλο: “De Passione Domini”.
Οι Ομιλίες ανήκουν στον πασχάλιο εορταστικό κύκλο, ο οποίος περιλαμβάνει άλλα δύο Κηρύγματα για την Ανάσταση και ακόμα δύο για την Ανάληψη του Κυρίου. Η εξέταση των γεγονότων του Πάθους και οι χαρακτήρες των προσώπων που εμπλέκονται, νοηματοδοτούνται από το φως της Ανάστασης και της Ανάληψής Του. Στις Ομιλίες, ο Λέων επικεντρώθηκε γύρω από τις διαφορετικές ευαγγελικές διηγήσεις του Πάθους και γύρω από τα πρόσωπα που συναντά ο Ιησούς αυτές τις κρίσιμες στιγμές. Εστιάζει μάλιστα στους χαρακτήρες αυτών των προσώπων, περιδιαβαίνοντας από τους Εβραίους στους αξιωματούχους τους, από τον Ιούδα στον Πέτρο, από τον Σίμωνα τον Κυρηναίο στις γυναίκες και από τους υπόλοιπους Αποστόλους στην Παναγία.
Σκοπός λοιπόν των Ομιλιών δεν είναι η αναζωγράφιση, αλλά η αναβίωση του Πάθους με τη συμμετοχή των πιστών στο Σταυρό του Χριστού, ώστε να συνειδητοποιήσουν το μυστήριο του Πάσχα. Ο άγιος στοχεύει στο να διεισδύσει στις καρδιές όλων η ιστορία των Παθών του Κυρίου και να μεταμορφωθεί, σε κάθε έναν από τους ακροατές, η ίδια η ανάγνωση σε ένα ζωντανό θέαμα. Έτσι, θα είναι παρούσα στις αισθήσεις όλων η εικόνα των γεγονότων, που συντελέστηκαν για τη σωτηρία του κόσμου.
2. Η θεολογία των Ομιλιών
Ο άγιος Λέων υπογραμμίζει ότι στον Κύριο υπάρχει αληθινή η Θεότητα και αληθινή η ανθρωπότητα. Έχει από κοινού με τον Πατέρα τη θεία φύση και με τη μητέρα την ανθρώπινη. Ως Θεός δεν υπόκειται στον πόνο, αλλά ως άνθρωπος υποφέρει και πεθαίνει. Και αυτό το Πάθος και ο θάνατος μπορούν να εξαγοράσουν τον άνθρωπο, επειδή η ανθρώπινη φύση είναι ενωμένη με το πρόσωπο του Λόγου.
Ο ιερός πατέρας εμμένει σταθερά στο γεγονός ότι το Πάθος του Χριστού είναι πραγματικό και αληθινό. Ο Ιησούς υποφέρει και πεθαίνει πραγματικά και όχι κάποιο φάντασμα στη θέση Του. Βέβαια δεν παθαίνει κι ούτε πεθαίνει η Θεότητα – το πρόσωπο του Λόγου – αλλά η ανθρωπότητα.Οι δύο φύσεις, θεία και ανθρώπινη, υπάρχουν τέλεια ενωμένες σε ένα πρόσωπο.Αυτή η ένωση είναι διαρκής. Ο Θεός δεν εγκαταλείπει την ανθρώπινη φύση κατά το πάθος, αλλά και η ανθρώπινη φύση δεν κάνει τον Θεό παθητό. Ο Θεός είναι παρών στην ανθρωπότητα που υποφέρει, αλλά ο Ίδιος δεν υποφέρει.
Ποιο είναι λοιπόν το αποτέλεσμα της ενσάρκωσης για την ανθρώπινη φύση; Μια ανύψωση της ανθρωπότητας προς τη Θεότητα, χωρίς όμως αυτή να γίνει Θεός. Kαι ως προς τη Θεότητα, πρόκειται για ένα χαμήλωμα μέχρι τον άνθρωπο, χωρίς όμως αυτή να υποστεί κάποια αλλοίωση. Ως εκ τούτου, πρέπει να ομολογήσουμε ότι ο Ιησούς είναι αληθινός Θεός και αληθινός άνθρωπος. Είναι ταυτόχρονα Υιός του Θεού και υιός της Παρθένου Μαρίας, δημιουργός του χρόνου αλλά και έγχρονος, χωρίς αμαρτία και δίχως να υφίσταται τις συνέπειές της.
Η λύτρωση του ανθρώπου πραγματοποιείται με το Πάθος. Σε αυτό βρίσκει την πλήρη αιτιολόγησή της η ενσάρκωση, επειδή μέσω αυτής ενεργείται η λύτρωση του ανθρώπου ως απελευθέρωση από την κυριαρχία της αμαρτίας.
Το Πάθος ήταν απαραίτητο, γιατί Εκείνος, που θα ελευθέρωνε τους άλλους από τη δύναμη της αμαρτίας και του διαβόλου, θα έπρεπε να είναι απαλλαγμένος από την αμαρτία και να δεχτεί ελεύθερα τις συνέπειες της αμαρτίας.
Διηγούμενος το Πάθος και το θάνατο του Ιησού, ο άγιος Λέων τονίζει συνεχώς την ελευθερία του Ιησού. Υποβλήθηκε εθελοντικά στη σκληρότητα που του επέβαλαν οι διώκτες, ώστε να ολοκληρωθεί ανεμπόδιστα το έγκλημά τους. Αποδέχεται ελεύθερα τη βούληση του Πατέρα, σε σημείο που η βούληση του Πατέρα και του Ιησού συνέπιπταν απολύτως. Μέσω του Πάθους Του, ο Χριστός πέτυχε την απαλλαγή από τις αμαρτίες και την απόδοση δικαιοσύνης.
Ο Σταυρός χορηγεί δύναμη αντί αδυναμίας, δόξα αντί ντροπής, ζωή αντί θανάτου. Ο Χριστός έδωσε ένα μάθημα στην ανθρωπότητα από το Σταυρό με την κραυγή του. Προσπάθησε να μας διδάξει το μέγεθος της ανεπάρκειας της ανθρώπινης φύσης χωρίς τη θεϊκή. Η κραυγή του λοιπόν πάνω στο Σταυρό, δεν ήταν γιατί εγκαταλείφθηκε από τον Πατέρα και δε σώθηκε. Ήταν κραυγή δήλωσης ότι, για να γίνει λυτρωτής του κόσμου, δεν έπρεπε να διασωθεί. Συνεπώς, ο θάνατος του Χριστού ήταν εθελοντικός προκειμένου να πετύχει τη σωτηρία όλων μας. Άλλωστε, πώς θα το κατάφερνε αυτό, αν αντιστεκόταν στους διώκτες του; Έτσι, λοιπόν, ένα απαράμιλλο θύμα, ένας αμνός, προσφέρθηκε στον Θεό για την παγκόσμια σωτηρία, όπως ακριβώς είχε προβλεφθεί μέσα στους αιώνες. Αυτή η θυσία υλοποιούσε μιαν υπόσχεση ελευθερίας αιώνων. Η νέα Διαθήκη επικυρωνόταν και κληροδοτούνταν μέσω του αίματος του Χριστού στους κληρονόμους τής αιώνιας βασιλείας. Εμφανώς, λοιπόν, έγινε η μετάβαση από το Νόμο στο Ευαγγέλιο, από τη Συναγωγή στην Εκκλησία, από τις πολλές θυσίες στο ένα θύμα.
