π. Ιάκωβος Khalil, Αναπληρωτής Καθηγητής «“Ἄγγελος Σατανᾶ” στο Β΄ Κορ. 12:7»
Πολλές μελέτες πραγματεύτηκαν το χωρίο Β΄ Κορ. 12:7 και πολλές απαντήσεις έχουν δοθεί στα διάφορα ερμηνευτικά προβλήματα που παρουσιάζει. Από τους αρχαίους ερμηνευτές μέχρι σήμερα έχουν προταθεί ποικίλες «ἀσθένειες», ώστε να αποσαφηνισθεί τι ή ποιόν αφορά η έκφραση “Ἄγγελος Σατανᾶ”. Οι σύγχρονοι ερμηνευτές συνδέουν την «ἀσθένεια» κυρίως με το πρόβλημα όρασης του αποστόλου, καθώς τη συσχετίζουν με το Γαλ. 4:15. Επιπροσθέτως, υπάρχει και ο ισχυρισμός ότι πρόκειται περί σαρκικών πειρασμών που υποτίθεται ταλαιπωρούσαν τον Απ. Παύλο. Η μελέτη αυτή σκοπεύει να δείξει την έλλειψη αγιογραφικού ερείσματος στις περισσότερες ερμηνείες που εντοπίζουν τη φράση «ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ σαρκί, ἄγγελος σατανᾶ, ἵνα με κολαφίζῃ» στην υγεία του Απ. Παύλου ή στην ψυχολογία του. Τέτοιες και παρόμοιες ερμηνείες αντιμετωπίζουν σοβαρά ανεπίλυτα προβλήματα στη συνάφεια του Β´ Κορ 12:7 και σε ολόκληρη την Β´ προς Κορινθίους επιστολή.
Η πρόταση ερμηνείας που υιοθετεί η μελέτη αυτή δεν είναι καινοφανής, αλλά έχει προταθεί παλαιόθεν και απαντάται στους πατέρες και τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς, αλλά και σε σύγχρονους ερμηνευτές. Πρόκειται συγκεκριμένα για τις αποστολικές δοκιμασίες και κόπους, μάλιστα και τις παρενοχλήσεις των ψευδοαποστόλων, δηλαδή των διακόνων του Σατανά. Η πρωτοτυπία της παρούσης μελέτης ευρίσκεται σε σημεία της επιχειρηματολογίας και στην ανάλυση των διαφόρων γνωστών ερμηνειών.
Μαρία Παζάρσκη, Διδάκτωρ Θεολογίας «Ο Σατανάς στην Παλαιά Διαθήκη»
Η φιγούρα του σατανά, τον οποίο συναντάμε στο βιβλίο του Ιώβ ως έναν εκ των αγγέλων του Θεού που δρα μόνο κατ’ εντολή του, ενώ στο βιβλίο της Σοφίας Σολομώντα εμφανίζεται ως αυτόνομη δύναμη που εισάγει το κακό μέσα στον κόσμο, αποτελεί το κύριο θέμα της εισήγησής μας. Το περιεχόμενό της, βασισμένο στις σχετικές αναφορές που υπάρχουν σε βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, αφορά στην εξέλιξη μέσα στον ιουδαϊσμό ως προς το τι είναι ο σατανάς κι από πότε αυτός αρχίζει να συνδέεται με το κακό. Βάσει των σχετικών χωρίων της Π.Δ. η λέξη σατανάς δεν αποδίδει από την αρχή αυτό που αργότερα εμφανίζεται να παριστάνει στον ιουδαϊσμό, δηλαδή τον αντίθεο, τον κατήγορο του Θεού, ούτε υπάρχει εξ αρχής σύνδεση του σατανά με το κακό. Η φιγούρα του σατανά με αυτή την ιδιότητα εμφανίζεται μεταγενέστερα, όταν έντονα αναπτύσσεται στους κόλπους του ιουδαϊσμού η αγγελολογία-δαιμονολογία. Η αντίληψη για τον Θεό και τη δικαιοσύνη του που υπάρχει κατά την περίοδο μετά την αιχμαλωσία, η εξέλιξη στον προβληματισμό γύρω από το κακό καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου όπως και οι επιρροές από την περσική θρησκεία αποτελούν σημεία που μας απασχολούν. Θεωρούμε ότι συνέβαλαν ώστε στη σκέψη του Εβραίου ο σατανάς βαθμιαία να γίνει η αυτόνομη δύναμη που στέκεται απέναντι από τον Θεό και αποκλειστικά ευθύνεται για την ύπαρξη του κακού μέσα στον κόσμο και τον θάνατο του ανθρώπου.
Πορφύριος Νταλιάνης, Διδάκτωρ Θεολογίας «Άρτος Αγγέλων»
Η παρούσα εισήγηση επιθυμεί να εξετάσει τη φράση «άρτος αγγέλων» (Ψαλμ. 77,25 Ο΄) υπό το πρίσμα της ιστορίας της παράδοσης στο κείμενο των Ο΄ και της ιστορίας της ερμηνείας. Η φράση αυτή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς είναι άπαξ λεγόμενο στη μετάφραση των Ο΄, το οποίο μεταφράζει την εξίσου αινιγματική φράση «lehem abirim» του Μασοριτικού Κειμένου. Η επιλογή των συγκεκριμένων λέξεων για την απόδοση του νοήματος εγείρει πολλά ερωτηματικά. Οι μέχρι σήμερα εξηγήσεις συνήθως στηρίζονται στην αντίληψη μίας τυποποιημένης μεταφραστικής τεχνικής, η οποία όμως δεν είναι απολύτως πειστική, καθώς δεν συνδέει με ουσιαστικό τρόπο τη σχεδόν παράλληλη φράση που απαντά στο στίχο 16,20 της Σοφίας Σολομώντος, όπως επίσης δεν εξηγεί την αιτία της παραλλαγής της φράσης. Η λύση που προτείνεται προσπαθεί να εντοπίσει τη πρόθεση των μεταφραστών στις νέες διαμορφωμένες ιστορικές συνθήκες της εποχής της μετάφρασης. Η επιλεκτική ιστορία της πρόσληψης-ερμηνείας χρησιμοποιείται ενδεικτικά για να φωτίσει τον παρόμοιο τρόπο θεολογικής κατανόησης, που ακολουθείται από παλαιούς και νεότερους μελετητές, και ο οποίος παραθεωρεί κάποια σημαντικά στοιχεία που μπορούν πιθανώς να φωτίσουν βαθύτερα πτυχές της κατανόησης του κειμένου.
