Από τον πρόλογο του βιβλίου
Οι πρώτοι χριστιανικοί αιώνες αποτελούν μια περίοδο έντονης πνευματικής αναζήτησης, στο πλαίσιο της οποίας εμφανίζεται το φαινόμενο της μεταστροφής (conversio): πρόκειται για την αλλαγή πορείας ενός ατόμου και την προσήλωσή του σε ένα νέο, διαφορετικό ιδεώδες, φιλοσοφικό ή θρησκευτικό. Αυτά τα φαινόμενα μεταστροφής περιγράφονται σε αντίστοιχες «μεταστροφικές» αφηγήσεις, οι οποίες μπορεί να αφορούν είτε περιπτώσεις μεταστροφής στη φιλοσοφία, όπως του Δίωνα Χρυσοστόμου, του Μάρκου Αυρηλίου και του Αίλιου Αριστείδη, είτε περιπτώσεις μεταστροφής στο χριστιανισμό, όπως του αποστόλου Παύλου, των απολογητών Ιουστίνου και Κυπριανού, του Μεγάλου Κωνσταντίνου, του Αυγουστίνου ή του Μεγάλου Αντωνίου.
Στο παρόν βιβλίο διερευνώνται οι τρόποι με τους οποίους αποτυπώνεται το φαινόμενο της μεταστροφής σε αυτοβιογραφικά κυρίως κείμενα και αυτό γιατί κάθε μεταστροφή αποτελεί μια κορυφαία και ανεπανάληπτη προσωπική εμπειρία, ένα συγκλονιστικό προσωπικό γεγονός πνευματικής αφύπνισης και αυτοσυνειδητοποίησης. Στόχος της μελέτης είναι να ανιχνεύσει τη μορφολογική ταυτότητα των αυτομαρτυριών μεταστροφής, να εντοπίσει τα υπάρχοντα λογοτεχνικά μοτίβα και τη λειτουργία τους και τελικά να αναδείξει τη γραμματειακή ταυτότητα της μεταστροφικής γραμματείας. Η μελέτη των σχετικών κειμένων αποδεικνύει ότι η γραμματειακή αποτύπωση της μεταστρο φικής εμπειρίας πραγματοποιείται στο πλαίσιο μιας λογοτεχνικής λείανσης μικρότερου ή μεγαλύτερου βαθμού.
Το βιβλίο απευθύνεται σε φιλολόγους και θεολόγους, αλλά και σε κάθε πνευματικό άνθρωπο, αφού το οδοιπορικό της αναζήτησης της αλήθειας, το αίσθημα της πνευματικής αναγέννησης, η βεβαιότητα που καταλύει το φόβο του θανάτου και το όραμα μιας νέας ζωής, που αποτυπώνονται στα κείμενα της μεταστροφικής γραμματείας των αιώνων αυτών, δεν έπαψαν να αποτελούν ζητούμενο όλων των εποχών.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος 9
ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ
«Μεταστροφή» των γραμματειακών ειδών 11
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
I. Η ιδέα και η ορολογία της μεταστροφής 19
II. Το «είδος» της μεταστροφής
α. Γραμματειακά «πρότερα» 35
β. Συνθήκες γένεσης του «είδους» στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες 42
γ. Γραμματειακό πλαίσιο 51
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Φιλοσοφική μεταστροφή 61
I. Ο φιλόσοφος μάρτυς του θεού: Επίκτητος 64
II. Ο φιλόσοφος θεϊκός απόστολος της αρετής: Δίων Χρυσόστομος 68
III. Η φιλοσοφία θεραπεία του ήθους: Μάρκος Αυρήλιος 74
IV. Η ομιλία των ονείρων: Αίλιος Αριστείδης 81
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Χριστιανική μεταστροφή 87
I. Μεταστροφή και Καινή Διαθήκη: Απόστολος Παύλος 88
II. Μεταστροφή και Απολογητές 115
α. Έλληνες: Ιουστίνος 118
β. Λατίνοι: Τερτυλλιανός, Μινούκιος Φήλιξ, Κυπριανός, Κομμοδιανός, Ιλάριος του Πουατιέ, Αρνόβιος 125
III. Μεταστροφή και «αναχώρηση»: Μέγας Αντώνιος 149
IV. Μεταστροφή και «πολιτική»: Μέγας Κωνσταντίνος 168
V. Μεταστροφή και «εξομολόγηση»: Αυγουστίνος 187
Εννόδιος, Πατρίκιος 224
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Μοτίβα της γραμματείας της μεταστροφής 229
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
«Οικονομία» της μεταστροφής 257
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 265
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ 297