Η μεσημβρινή συνεδρία λόγω τροποποίησης του προγράμματος της ημερίδας μεταφέρθηκε το απόγευμα και έλαβε χώρα στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΦΑΑΘ υπό την προεδρία του Προέδρου της και καθηγητή της ιατρικής, κ. Θεόδωρου Δαρδαβέση στις 18.30. Ομιλητές ήταν οι δύο θρησκειολόγοι του Τμήματος Θεολογίας. Λίγο νωρίτερα ο καθηγητής Βασιλειάδης ανέγνωσε το μήνυμα με την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου για την επιτυχία της ημερίδας που του είχε σταλεί μερικά λεπτά πριν. Ο καθηγητής του ΑΠΘ Παναγιώτης Παχής εισηγήθηκε το θέμα «Ο Διαθρησκειακός Διάλογος. Μια θρησκειολογική προσέγγιση». Ο ομιλητής έκανε μια αρχική αναφορά στον πλουραλισμό της εποχής και την παγκοσμιοποίηση. Ο κ. Παχής παρατήρησε επίσης ότι με το άνοιγμα των συνόρων δημιουργήθηκε ένα μωσαϊκό ανομοιογένειας των ανθρώπινων πληθυσμών και δημιουργήθηκαν επίσης οι λεγόμενες ανοικτές κοινωνίες. Ο φόβος αποτελεί πρόβλημα για την ιδιαιτερότητα του άλλου και θα πρέπει να κυριαρχήσει ένα πνεύμα διαλόγου ανάμεσα στις θρησκείες. Ο καθηγητής πρότεινε τη συνέχιση των συναντήσεων για την πρόληψη συγκρούσεων αλλά και για την προσπάθεια μιας ειρηνικής και απρόσκοπτης συνύπαρξης. Αντίθετα τονίστηκε ότι η τρομοκρατία και ο εθνικισμός είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια. Στόχος θα πρέπει να είναι η σωστή προσέγγιση της διαφορετικότητας σε διάφορα περιβάλλοντα και να μην ισχύει η αρχή εμείς είμαστε οι πολιτισμένοι και οι άλλοι είναι οι απολίτιστοι. Επιβάλλεται να τηρούνται οι αρχές του αμοιβαίου σεβασμού. Ο κ. Παχής έκλεισε την ομιλία του με τη διαπίστωση ότι οι θρησκείες μπορούν να δράσουν στο δημόσιο χώρο αρκεί να προσαρμοστούν στις σύγχρονες ανάγκες.
Ακολούθησε αμέσως η εισήγηση της επίκ. καθηγήτριας του ΑΠΘ Αγγελικής Ζιάκα, η οποία μίλησε με θέμα «Η ελληνική θρησκειολογική έρευνα και η συμβολή της στον διαθρησκειακό διάλογο». Η συμβολή της θρησκειολογίας, της μελέτης δηλαδή των άλλων θρησκειών, στους διαθρησκειακούς διαλόγους είναι αδιαμφισβήτητη είπε η κ. Ζιάκα. Οδηγεί στην επιστημονική και κατά το δυνατόν αντικειμενική γνώση του άλλου,
προάγει τις επιστημονικές επικοινωνίες με ερευνητές από τον παγκόσμιο χώρο που έχουν συναφείς επιστημονικές ενασχολήσεις και αναζητήσεις, και φέρνει κοντά επιστήμονες, πνευματικούς ηγέτες αλλά και πιστούς των υπό εξέταση θρησκειών, ανοίγοντας έτσι την εκατέρωθεν οπτική αντίληψη για τον θρησκευτικώς και πολιτισμικώς άλλον. Στην εισήγησή της η ομιλήτρια έδωσε μια σύντομη έκθεση της ελληνικής θρησκειολογικής έρευνας, η οποία καλύπτει την θρησκευτική εμπειρία της ανθρωπότητας από την αρχαία εποχή έως της μέρες της. Η εισήγηση της κ. Ζιάκα εστίασε το ενδιαφέρον στους ακαδημαϊκούς διαθρησκειακούς διαλόγους, ιδιαίτερα με το Ισλάμ, διότι το Ισλάμ είναι άμεσος γείτονας, αλλά και τον Ιουδαϊσμό, την απαρχή των μονοθεϊστικών βιβλικών θρησκειών. Την κατακλείδα της εισήγησης αποτέλεσε ο στοχασμός και η έκθεση των βασικών προβληματισμών σχετικώς με της σημερινές προκλήσεις και δυσκολίες των διαθρησκειακών διαλόγων, και της δυνατότητας επιστημονικής συνεργασίας μεταξύ ορθόδοξης συστηματικής θεολογίας και θρησκειολογίας.
Η επόμενη συνεδρία άρχισε υπό την προεδρία του καθηγητή Πέτρου Βασιλειάδη, ο οποίος αντικατέστησε για λίγο τον καθηγητή Χρυσόστομο Σταμούλη (πρόεδρο της συνεδρίας σύμφωνα με το πρόγραμμα) λόγω μικρής καθυστέρησης του δεύτερου να έρθει στην αίθουσα τελετών της ΦΑΑΘ. Πρώτος ο επίκ. καθηγητής του ΑΠΘ Στυλιανός Τσομπανίδης μίλησε με θέμα «Οι κοινωνικές και οικονομικές παράμετροι του Διαθρησκειακού Διαλόγου». Ο κ. Τσομπανίδης σημείωσε αρχικά ότι αν υπάρχουν σημεία ελπίδας για έναν «πολιτισμό ζωής» για όλους με δίκαιες σχέσεις, επιβάλλεται ο διάλογος και η συνεργασία των θρησκειών. Επειδή η θρησκεία είναι αμφίσημο πνευματικό-κοινωνικό μέγεθος το ζητούμενο σήμερα είναι πώς θα ενισχυθούν οι όψεις της θρησκευτικής προοπτικής που δίνουν έμφαση στην ανθρώπινη αλληλεγγύη, στη μη βία και στο σεβασμό των άλλων. O διάλογος μπορεί να συμβάλει ώστε να αποδεσμευτούν οι δυνάμεις της δικαιοσύνης και της ειρήνης που βρίσκονται στο υγιές θρησκευτικό βίωμα και στις αυθεντικές πηγές της πίστης και της σοφίας των θρησκειών. Έτσι οι θρησκείες συνέχισε ο ομιλητής θα αποκτήσουν την ικανότητα να βοηθήσουν να αντιστραφεί η σημερινή διαστροφή και να γίνει η οικονομία θεραπαινίδα του ανθρώπου και η παγκοσμιοποίηση πιο δίκαιη. Η χριστιανική οικουμενική κίνηση θα χαρακτηρίσει το διαθρησκειακό διάλογο ως προτεραιότητά της στον 21ο αιώνα. Το Π.Σ.Ε δηλώνει ότι ο διαθρησκειακός διάλογος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά τρέφεται από την ελπίδα ότι είναι δυνατό να οικοδομηθεί μια ανθρώπινη κοινωνία, η οποία θα ζει με δικαιοσύνη και ειρήνη. Η θεώρηση του διαλόγου γίνεται μέσα σε συγκεκριμένη συνάφεια. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 το Π.Σ.Ε., ο Παγκόσμιος Σύνδεσμος Μεταρρυθμισμένων Εκκλησιών (WARC) και η Παγκόσμια Λουθηρανική Ομοσπονδία (LWF) συμμετέχουν σε μια «δεσμευτική διαδικασία αναγνώρισης, ανάλυσης και ομολογίας της πίστης σχετικά με την οικονομική αδικία και την οικολογική καταστροφή». Όλες οι προσπάθειες θα ενταχθούν στην ευρύτερη διαδικασία της «AGAPE», (=Alternative Globalization Addressing People and Earth), καθώς επίσης και στο πλαίσιο της «Δεκαετίας για την υπέρβαση της βίας» και στην κοινή αναζήτηση για μια «δίκαιη ειρήνη». Σε όλα τα οικουμενικά κείμενα οι Εκκλησίες φαίνεται να έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο αγώνας τους με λόγο και έργο μπορεί να διεξαχθεί με επιτυχία μόνο με την οικοδόμηση σχέσεων συνεργασίας με άλλες θρησκευτικές κοινότητες, κοινωνικά κινήματα και με όλους τους ανθρώπους καλής θελήσεως. Παρ’ όλους τους δισταγμούς και τις αντιρρήσεις που είχαν εκφραστεί από μέλη της, η Ορθοδοξία δεν προσήλθε απλώς στο διαθρησκειακό διάλογο, αλλά τον προήγαγε. Συμφώνησε να τεθεί ο διάλογος ενώπιον των προκλήσεων των καιρών μας και δήλωσε ότι αυτός είναι έμπρακτη άσκηση της εντολής της χριστιανικής αγάπης και της ευχής της Θ. Λειτουργίας «υπέρ της των πάντων ενώσεως». Με βάση Πανορθόδοξες αποφάσεις θα απευθύνει πρόσκληση για διαχριστιανική, διαθρησκειακή και πανανθρώπινη συνεργασία προκειμένου να γίνουν αποφασιστικά βήματα για την καταπολέμηση των αιτίων κάθε μορφής βίας και για την προώθηση δίκαιης ειρήνης στην αγορά, στην κοινότητα, μεταξύ των λαών και με τη γη.
Ακολούθησε η εισήγηση του Δρ. Θεολογίας του ΑΠΘ Κώστα Μυγδάλη με θέμα «Πολιτικές πρωτοβουλίες της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας που συμβάλουν στην διαθρησκειακή συνεννόηση». Ο ομιλητής περιέγραψε τις πρωτοβουλίες τις οποίες έχει αναλάβει η Δ.Σ.Ο., επεσήμανε τα προβλήματα (πολιτικά εκκλησιαστικά αλλά και κοινωνικού επιπέδου) που τυχόν συναντώνται στην θετική εξέλιξη αυτών των πρωτοβουλιών και ποιό μπορεί να είναι το μέλλον τους.Τέλος, αναφέρθηκαν εντυπώσεις που είχε αποκομίσει ο ίδιος ο ομιλητής πάνω στο θέμα τις θρησκευτικής συνεργασίας, μέσα από την θέση του συμβούλου σε μια 19χρονη πορεία της Δ.Σ.Ο.
Τρίτος ομιλητής ήταν ο καθηγητής του ΑΠΘ Ιωάννης Πέτρου, ο οποίος εισηγήθηκε το θέμα «Θρησκείες και Διαθρησκειακός Διάλογος. Κοινωνιολογική προσέγγιση». Με τη συνδρομή των διαφανειών σε μορφή Powerpoint ο καθηγητής της κοινωνιολογίας του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ κατέθεσε ορισμένες εύστοχες επισημάνσεις σχετικά με το θέμα της ημερίδας. Σχετικά με την σημερινή κατάσταση του κόσμου ο κ. Πέτρου σημείωσε την κατάλυση του παγκόσμιου διπολισμού, τον πολιτιστικό πλουραλισμό, την παγκοσμιοποίηση και τις μεταναστεύσεις, τον θρησκευτικό πλουραλισμό σε τοπικό επίπεδο, το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, το χωρισμό της πολιτικής από τη θρησκεία και τις θρησκευτικές αξιώσεις. Σχετικά με το ζήτημα της διαπολιτισμικής επικοινωνίας παρουσιάστηκαν επίσης ζητήματα όπως: το αίτημα της ειρηνικής συνύπαρξης των θρησκειών, το γεγονός ότι διάλογος δεν σημαίνει αποδοχή των απόψεων του άλλου, την αναγκαία προσαρμογή από μέρους των μεταναστών και την υπέρβαση των στερεότυπων και των προκαταλήψεων. Ως προς το θέμα της συνεργασίας των θρησκειών ο κ. Πέτρου τόνισε πόσο αναγκαία είναι αυτή και κατόπιν αναφέρθηκε στο θέμα της θρησκείας και των προβλημάτων της κοινωνίας. Εδώ ειπώθηκε ότι οι θρησκείες δεν έχουν αυτονόητα κοινωνικό έργο, αλλά πρέπει να το επιδιώκουν και να καταδικάζουν επίσης τον φονταμενταλισμό και κάθε ακρότητα. Τέλος, σχετικά με τον θρησκευτικό πλουραλισμό και την ενασχόληση με τη σπουδή της θρησκείας σημειώθηκε ότι πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα αν το ενδιαφέρον στρέφεται στον άνθρωπο ή στον θεσμικό ρόλο των θρησκειών. Στη συνέχεια έγινε έντονη και άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Η τελευταία συνεδρία της ημερίδας δεν πραγματοποιήθηκε λόγω της έκτακτης μεσημεριανής διακοπής. Σύμφωνα με το πρόγραμμα ο δρ. Θεολογίας του ΑΠΘ Νίκος Δημητριάδης θα εισηγούνταν το θέμα «Η Ορθόδοξη συμβολή στη θεμελίωση του θεμιτού του Διαθρησκειακού διαλόγου στην παγκόσμια χριστιανική ιεραποστολή». Παραθέτουμε εδώ μια μικρή περίληψη της εισήγησης που μας έστειλε ο ίδιος. «Η έννοια του διαθρησκειακού διαλόγου συνδέεται πολύ στενά με την ιεραποστολή ιδιαίτερα όταν προκύπτει το θέμα της βαθύτερης κατανόησης των μη χριστιανικών θρησκειών. Το θέμα αυτό πέρασε από διάφορα στάδια στα πλαίσια της οικουμενικής κίνησης για να βρεθεί τα τελευταία χρόνια στις πρώτες θέσεις της οικουμενικής ατζέντας. Η ορθόδοξη συμβολή στη θεμελίωση του διαλόγου είναι σημαντικότατη. Πρόκειται για μια ιεραποστολική έκφραση που προβάλει την χριστιανική αλήθεια ως μαρτυρία, ως δικαίωμα και ως χρέος με την ταυτόχρονη συνεχή και ειλικρινή αυτοκριτική». Η τελευταία εισήγηση του καθηγητή του ΑΠΘ Πέτρου Βασιλειάδη με θέμα «Χριστιανική Ιεραποστολή-Περιβάλλον-Διαθρησκειακός Διάλογος» δεν έγινε επίσης. Το τελευταίο λόγο της ημερίδας είχε, όπως ήταν αναμενόμενο, ο πατριάρχης του διαθρησκειακού διαλόγου, ο ομότιμος καθηγητής θρησκειολογίας του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ κ. Γρηγόριος Ζιάκας, ο οποίος είχε ξεκινήσει πριν μερικά χρόνια τη συνδιδασκαλία του μαθήματος του διαθρησκειακού διαλόγου μαζί με τον καθηγητή Βασιλειάδη. Ο κ. Ζιάκας έκανε σύντομες παρατηρήσεις καθώς ο χρόνος είχε παρέλθει κατά πολύ, στηριζόμενος στην πολυετή εμπειρία του.
Ως συμπέρασμα των όσων ακούστηκαν σε όλη τη διάρκεια της ημέρας επιλέξαμε να παρατεθεί μια σύντομη παράγραφος από την εισαγωγική ομιλία του καθηγητή Πέτρου Βασιλειάδη. «Η ημερίδα αποτελεί την απαρχή ενός δεκαπενθήμερου σεμιναρίου μεταπτυχιακού επιπέδου, το οποίο έχουν προγραμματίσει από κοινού η Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού και το τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, με στόχο την Ορθόδοξη θεολογική πρόταση στο πρόβλημα της ύπαρξης και υπεύθυνης αντιμετώπισης των σύγχρονων ζωντανών θρησκευμάτων. Ευελπιστούμε ότι τόσο οι επιστημονικές απόψεις που κατατέθηκαν με τις εισηγήσεις, όσο οι κάθε μορφής παρεμβάσεις των συναδέλφων, θα βοηθήσουν στην αποκρυστάλλωση των θεολογικών θέσεων που οφείλει να καταθέσει η ακαδημαϊκή θεολογία στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας».
Επιμέλεια: Μόσχος Γκουτζιούδης, Λέκτορας του ΑΠΘ
Το χρονικό της Ημερίδας αναρτήθηκε στους παρακάτω σύνδεσμους:
http://www.romfea.gr/diafora-ekklisiastika/12516-imerida-me-thema-tin-ierapostoli
http://troktiko.eu/2012/05/hmerida-me-thema-orthodoxh-ierapostoli-kai-sugchrona-thrhskeumata/
http://www.pemptousia.gr/2012/05/%ce%b7%ce%bc%ce%b5%cf%81%ce%af%ce%b4%ce%b1-%ce%bc%ce%b5-%ce%b8%ce%ad%ce%bc%ce%b1-%c2%ab%ce%bf%cf%81%ce%b8%cf%8c%ce%b4%ce%bf%ce%be%ce%b7-%ce%b9%ce%b5%cf%81%ce%b1%cf%80%ce%bf%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bb/
http://pitsirikidotnet.wordpress.com/2012/05/13/%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B1-%CE%BC%CE%B5-%CE%B8%CE%AD%CE%BC%CE%B1-%CE%BF%CF%81%CE%B8%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CE%BE%CE%B7-%CE%B9%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB/
