Από τον πρόλογο του βιβλίου
Από τις διάφορες εκθέσεις της ιστορίας της θρησκείας του Ισραήλ η μεταιχμαλωσιακή εποχή παραμελείται εμφανώς. Αυτό δεν σχετίζεται μόνο με την ανεπάρκεια σε πηγαίο υλικό, ούτε έχει σχέση με την δυσκολία της ακριβούς χρονολόγησης πολλών κειμένων αυτής της εποχής. Αυτό σχετίζεται κυρίως με τη θεώρηση ότι η εποχή του Δευτεροησαΐα ήταν το κομβικό σημείο για να φθάσουμε μέσω της μεταγενέστερης προφητείας και της αποκαλυπτικής στην Καινή Διαθήκη. Και όμως αυτή η εποχή του Ιουδαϊσμού ήταν μια από τις πιο γόνιμες στην θρησκευτική ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης. Διαμορφώθηκε καταρχάς η Τορά, το επίσημο θεμέλιο της πίστης, η οποία έμελε να διασφαλίσει τη θρησκευτική ταυτότητα και τη νομική βάση της ιουδαϊκής κοινότητας. Η Τορά αποτέλεσε τη γραπτή μαρτυρία, η οποία διαμόρφωσε το κανονιστικό πλαίσιο της γιαχβικής θρησκείας. Παράλληλα αναδείχθηκε το έργο του χρονικογράφου και εμφανίζονται θεολογικά ρεύματα και παραδόσεις (ιερατικές, προφητικές και σοφιολογικές), που συνυπάρχουν και πολλές φορές διασταυρώνονται.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μεταιχμαλωσιακής ιουδαϊκής κοινότητας ήταν ότι σε καμιά περίπτωση δεν ήταν μόνο ένα εθνικό, πολιτικό και εδαφικό μόρφωμα, αλλά επίσης και κυρίως θρησκευτικό. Ο Ναός ήταν το επίκεντρο της θρησκευτικής ζωής και γύρω από αυτόν διαμορφώθηκε και πάλι ένα πλαίσιο εσχατολογικών προσδοκιών και ελπίδων. Παράλληλα ο Τριτοησαΐας προσπαθεί να προσεγγίσει την επίσημη θρησκεία με την προσωπική ευσέβεια και την κοινωνική δικαιοσύνη, επανέρχεται σε μια «παραδοσιακή» αντίληψη για το Θεό με κεντρικό άξονα τη λατρεία, το ήθος, το δίκαιο, τη δικαιοσύνη, τον οικουμενισμό του Γιαχβέ και το Ναό. Επειδή δεν υπήρχε κάποια ορατή ένδειξη για μια ιστορική δράση του Γιαχβέ, λόγω κυρίως της πολιτικής εξάρτησης από τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής (Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Πέρσες) ο Τριτοησαΐας ανατρέχει στο Δημιουργό και σωτήρα. Παρά την φανερή στροφή του ο προφήτης παραμένει σταθερός στο κύριο μέλημά του που είναι η αποκατάσταση του Ναού, ώστε να γίνει εκ νέου η Σιών το ορμητήριο των εσχατολογικών ελπίδων του λαού.
Το βασικό θεολογικό ερώτημα που καλείται να απαντήσει ο Τριτοησαΐας είναι πότε θα έλθει η υπεσχημένη από το Δευτεροησαΐα σωτηρία του Ισραήλ. Ο Τριτοησαΐας σ’ αυτό το ερώτημα δίνει μια διπλή απάντηση. Πρώτα ο λαός πρέπει να συνειδητοποιήσει το μέγεθος της αμαρτωλότητάς του και να εξομολογηθεί και ύστερα, παρά τις όποιες αμφιβολίες, θα έλθει και η εκπλήρωση των επαγγελιών του Γιαχβέ. Η περιγραφή της σωτηρίας αποτελεί το κομβικό σημείο της θεολογίας του Τριτοησαΐα. Η σωτηρία θα έλθει γιατί ο Άγιος Γιαχβέ, που ο θρόνος του είναι ο ουρανός και υποπόδιό του η γη, θα βρίσκεται μαζί με τους συντετριμμένους και τους ταπεινούς, στους οποίους θα δώσει πνεύμα και ζωή.
