Το άρθρο του Προέδρου του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ και Καθηγητή της Λειτουργικής θα δημοσιευτεί στο περιοδικό ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ, τεύχος 4 (Ιούλιος-Αύγουστος 2020) σελ. 21-29.
Ἔννοια καί προτύπωση τῆς λαβίδος
Ἡ λέξη «λαβίς», ἐκ τοῦ ρήματος λαμβάνω, σημαίνει τό ἐργαλεῖο μέ τό ὁποῖο πιάνεται κάτι, π.χ. τσιμπίδα. «Εἶναι τό μακρόν ἐπιχρυσωμένον ἢ ἐπάργυρον κοχλιάριον, διά τοῦ ὁποίου ὁ ἱερεύς μεταδίδει εἰς τούς πιστούς τήν θείαν κοινωνίαν ὑπ’ ἀμφότερα τά εἴδη». Στή λειτουργική πράξη εἰσῆλθε ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, και δή ἀπό τήν ὀπτασία τοῦ Ἠσαΐα, ὁ ὁποῖος ἔλαβε τό προφητικό χάρισμα μέ τόν ἀναμμένο ἄνθρακα πού ἕνα τῶν Σεραφείμ πῆρε διά τῆς λαβίδος στό χέρι του ἀπό τό θυσιαστήριο καί τό τοποθέτησε στό στόμα καί τά χείλη τοῦ προφήτη. Ἡ πράξη αὐτή προεικονίζει τή θεία μετάληψη· «Ὅπως ἀκριβῶς ἕνα ἀπό τά Σεραφείμ πῆρε τόν ἄνθρακα καί τόν ἔδωσε στόν Ἠσαΐα, ἔτσι ἀκριβῶς καί οἱ ἱερεῖς παίρνουν τόν ἄρτο, δηλαδή τό σῶμα τοῦ Δεσπότη Χριστοῦ καί τό μεταδίδουν στό λαό» («Ὧσπερ Σεραφείμ ἔλαβε τόν ἄνθρακα καί δέδωκε τῷ Ἠσαΐᾳ, οὕτως καί οἱ ἱερεῖς λαμβάνουσι τόν ἄρτον, ἤτοι τό Δεσποτικόν σῶμα καί διδόασι τῷ λαῷ»). Ἔτσι ὁ ὅρος «λαβίς» ἔγινε γνωστός σέ ὅλη τήν ἱστορία τῆς λειτουργικῆς–εὐχαριστιακῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, νοούμενος ὅμως σέ πρακτικό ἐπίπεδο κατά ἐποχές διαφορετικά, μέχρις ὅτου ἐπικρατήσει μέ τήν μορφή πού καί στίς μέρες μας γνωρίζουμε τή λαβίδα, δηλαδή αὐτήν τοῦ κοχλιαρίου.
Ἡ Κοινωνία τῶν Ἀποστόλων
Σύμφωνα με τήν Καινή Διαθήκη κατά τό τελευταῖο δεῖπνο, τόν μυστικό δεῖπνο, ὁ Χριστός μετέδωσε τό σῶμα καί τό αἷμα Του στούς Ἀποστόλους, ὡς ἑξῆς: «Ἐσθιόντων δέ αὐτῶν λαβών ὁ Ἰησοῦς τόν ἄρτον καί εὐχα-ριστήσας ἔκλασε καί ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς καί εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τό σῶμά μου· καί λαβών τό ποτήριον καί εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τό αἷμά μου». Ἀπό τήν περιγραφή αὐτή φαίνεται ὅτι πρῶτα ἔγινε ἡ μετάδοση τοῦ ἄρτου καί στή συνέχεια ἡ μετάδοση τοῦ οἴνου. Τό «λαβών» παραπέμπει στήν διά τῶν χειρῶν μετάδοση. Ἔτσι ἱστορεῖται καί στή βυζαντινή τέχνη–ἁγιογραφία, ἡ μαρτυρούμενη ἀπό τόν 6ο μ.Χ. αἰ. Κοινωνία τῶν Ἀποστόλων. Ἀπό τόν 11ο δέ κυρίως αἰ., ἐντός τῆς κόγχης τοῦ ἱεροῦ Βήματος, φαίνεται ὅτι ὁ Χριστός προσφέρει ξεχωριστά τόν ἄρτο καί ξεχωριστά τό ποτήριο. Οἱ Ἀπόστολοι εἶναι διηρημένοι σέ δύο ἑξάδες. Ἀπό δεξιά ὁ Χριστός δίνει στό χέρι τοῦ καθενός πού προσέρχεται τήν μερίδα τοῦ ἄρτου. Ὁ Χριστός πάλι ἀπό ἀριστερά κοινωνεῖ τήν ἄλλη ἑξάδα προσφέροντας στόν καθένα τό τίμιον αἷμα μέ τό ποτήριο. Σέ παραστάσεις τοῦ 16ου αἰ. ὁ Χριστός φέρεται νά κοινωνεῖ τούς Ἀποστόλους μέ λαβίδα.
Διαβάστε το πλήρες κείμενο παρακάτω.
