Αξιότιμη κ. Αναπληρώτρια Πρύτανη
Κύριε Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής
Σεβασμιώτατοι
Σεβαστοί Πατέρες εκπρόσωποι ομόρων Μητροπόλεων
Σεβαστοί Ομότιμοι Καθηγητές
Αγαπητοί φοιτητές & φοιτήτριες
Κυρίες και Κύριοι
Σεβαστέ και Αγαπητέ κ. Παπαδερέ,
Με ξεχωριστή χαρά το Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης τιμά απόψε τον Δρ. Φιλοσοφίας και Άρχοντα Υπομνηματογράφο της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, κ. Αλέξανδρο Παπαδερό, με τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα, σε εφαρμογή της από της 29ης Νοεμβρίου 2018 ομόφωνης απόφασης της Συνέλευσής του Τμήματος «ἀναγνωρίζοντας τή συμβολή του κ. Ἀλέξανδρου Παπαδεροῦ στή σύνδεση Ἐκκλησίας καί κοινωνίας, ἀλλά καί στήν ἀνάπτυξη ἑνός ὑπεύθυνου διαλόγου ὄχι μόνο γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητας τῶν χριστιανῶν, ἀλλά καί διαλόγου μέ τίς ἄλλες θρησκεῖες, τήν ἐπιστήμη καί τόν πολιτισμό». Οι καθηγητές που υπέγραψαν τη σχετική πρόταση είναι οι: Παναγιώτης Σκαλτσής, Χρυσόστομος Σταμούλης, Στυλιανός Τσομπανίδης, Παναγιώτης Παχής, Ηλίας Ευαγγέλου, Μιλτιάδης Κωνσταντίνου καί Νικόλος Μαγγιώρος.
Άνδρας σοφός και επιστήμων ο κ. Παπαδερός, εργάσθηκε άοκνα και σταθερά επί δεκαετίες για το άνοιγμα της θεολογικής σκέψης προς τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου, συνέβαλε στη σύνδεση Εκκλησίας και κοινωνίας και κοπίασε για την οικοδόμηση ενός κόσμου άξιου, όπως ο ίδιος γράφει, να κατοικείται από τον άνθρωπο (στο έργο Λειτουργική Διακονία. Η κοινωνική αποστολή της Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο. Πρακτικά Διορθοδόξου Διασκέψεως της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, Χανιά 1981, σ. 50). Για τις σπουδές του τιμωμένου, τις δραστηριότητες, τις πρωτοβουλίες του, τις τιμητικές διακρίσεις και εν γένει την πολυσχιδή του προσωπικότητα και διακονία θα ακούσουμε στη συνέχεια από τον Καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας, με γνωστικό αντικείμενο «Οικουμενική Κίνηση: ιστορία και Θεολογία», κ. Στυλιανό Τσομπανίδη.
Στο δικό μας χαιρετισμό θα κάνουμε λόγο πρώτον για το βαθύτερο νόημα που ο κ. Παπαδερός προσδίδει στην έννοια της διακονίας του ανθρώπου, ως λειτουργικής διακονίας και έκφραση αλληλεγγύης, δεύτερον για το περιεχόμενο του αγώνα για ένα δικαιότερο, ελεύθερο και ειρηνικό κόσμο, και τρίτον για την ανάγκη συμμετοχής όλου του πληρώματος στη ζωή και το έργο της Εκκλησίας.
α) Θέλοντας να αναδείξει την καθολικότητα της χριστιανικής αγάπης, ως διακονία δηλαδή όλων των αναγκών του συνανθρώπου, την τοποθετεί στον πνευματικό χώρο του λειτουργικού γεγονότος, όπου ο άνθρωπος αισθάνεται αποδοχή και θαλπωρή και ασφάλεια, όπου ο καθένας προσεγγίζει και υπηρετεί τον άλλον ως αδελφό εν Χριστώ και πριν την Κοινωνία συμφιλιώνεται μαζί του. «Ἡ Ἐκκλησία –γράφει– εἶναι ἐκείνη, στή ζωή τῆς ὁποίας τό ἓν Πνεῦμᾳ διανέμει τά χαρίσματα καί τά διακονήματα (Α΄ Κορ. 12), ὥστε νά μεριμνοῦν ὁμόψυχα τά μέλη ‘ὑπέρ ἀλλήλων’, νά βαστάζουν ἀμοιβαῖα τή θλίψη καί τή χαρά, πρός οἰκοδομή τοῦ σώματος. Κάθε χάρισμα χορηγεῖται γιά τήν ἐκτέλεση ὁρισμένης διακονίας, πού ἀναθέτει ὁ Θεός ἀπό τό πλήρωμα τῆς Χάριτός Του καί ἐπιτελεῖται μόνο ‘τῇ δυνάμει τοῦ Πνεύματος’ καί στό ὄνομα τοῦ ἑνός Κυρίου» (Λειτουργική Διακονία…, σ. 32).
Η λειτουργική διακονία κατά τον κ. Παπαδερό εκφράζει μία ορισμένη στάση ζωής, καθόσον το γεγονός που την εμπνέει, η «Λειτουργία», έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την καθολικότητα και την ενότητα, την περιχώρηση της καθολικής ύπαρξης του ανθρώπου και του κόσμου. Στη βάση αυτή αποκτά ιδιαίτερο νόημα και η αλληλεγγύη, το να μην κλείνεται ο καθένας στον εαυτό του, αλλά να ανοίγεται στους άλλους ελεύθερα και αγαπητικά και κατά τις επιταγές του ορθοδόξου ήθους να γίνεται «τῆς ἐλεημοσύνης τεχνίτης» (Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ομιλία εις το κατά Ματθαίον 71,3).
Όσοι ακριβώς εμφορούνται από αυτό το πνεύμα μπορούν «νά βαστάζουν ἀλλήλων τά βάρη (Γαλ. 6,2), νά φέρουν οἱ δυνατοί τά ἀσθενήματα τῶν ἀδυνάτων (Ρωμ. 15,1). Γιατί γνωρίζουν ὅτι χρωστοῦν τό ‘ζῆν’ στό γεγονός τῆς προσλήψεώς τους ἀπό τό Χριστό καί ὅτι ἑπομένως ὀφείλουν ὑπακοή στήν παραίνεση ‘προσλαμβάνεσθε ἀλλήλους’ (Ρωμ. 15,7), χωρίς διάκριση, χωρίς ὅρους καί ὅρια» (Λειτουργική Διακονία…, σ. 47).
β) Αναφερόμενος στον αγώνα της Εκκλησίας ο κ. Παπαδερός για έναν κόσμο ελεύθερο, πιο δίκαιο και πιο ειρηνικό επικαλείται τη φωνή των Πατέρων για την αγάπη του ενός προς τον άλλον, για τα προβλήματα που δημιουργεί στις ανθρώπινες σχέσεις η πλεονεξία και η αδικία. Στο πνεύμα αυτό εντάσσεται π.χ. και ο λόγος του Μεγάλου Βασιλείου· «Τοῦ πεινῶντος ἐστίν ὁ ἄρτος, ὅν σύ κατέχεις, τοῦ γυμνητεύοντος τό ἱμάτιον, ὅ σύ φυλάσσεις ἐν ἀποθήκαις, τοῦ ἀνυποδήτου τό ὑπόδημα, ὅ παρά σοί κατασήπεται, τοῦ χρήζοντος τό ἀργύριον, ὅ κατορύξας ἔχεις» (Μεγάλου Βασιλείου, PG 35, 892).
Σε διαχρονικό επίπεδο επίσης η Ορθόδοξος Εκκλησία επιδοκίμασε πάντοτε, ενίσχυσε ή ανάλαβε η ίδια να κατευθύνει τους αγώνες των λαών της για τη διατήρηση ή την ανάκτηση της ελευθερίας τους. Ανάμεσα στις πιο ένδοξες σελίδες της Ιστορίας της λογαριάζει εκείνες ακριβώς που εξιστορούν, πώς σε ώρες μεγάλων αποφάσεων στάθηκε στο πλευρό των λαών της, παρηγορήτρια και συναρωγός, πώς διατήρησε σχολεία κρυφά για τη διάσωση της πίστης και της εθνικής ταυτότητας των λαών, πως αναμίχθηκε πάντα και σταθερά σε κάθε μορφή φυλετικών διακρίσεων και ρατσιστικών επιλογών (βλ. Λειτουργική Διακονία…, σσ. 51-56).
Η Εκκλησία σημειώνει «ὀφείλει νά μαρτυρεῖ καί νά διαγγέλλει τό μέγα ἔλεος τοῦ Θεοῦ σέ μίαν ἀνελήμονα κοινωνία καί φιλαυτίας, τῶν ἀνταγωνισμῶν καί τοῦ πολέμου πάντων ἐναντίον πάντων καί γιά τά πάντα, νά προάγει διανθρώπινη ἀναστροφή ἀνοχῆς καί ἀλληλεγγύης καί νά φωτίζει τά σκοτάδια τῆς ἀνθρώπινης διάνοιας καί τῆς κοινωνικῆς συμβίωσης (δίκαιο, οἰκονομία, ἐργασία κ.λπ.), μέ μιάν ἀκτίνα χριστιανικῆς ἀγάπης καί ἐλπίδας. Ὄχι βέβαια γιά νά μετατρέψει τή γῆ σέ παράδεισο, ἀλλά γιά νά παρεμποδίσει τή μετάπτωσή της σέ κόλαση γιά τόν ἄνθρωπο» (Λειτουργική Διακονία…, σ. 48).
γ) Από τους πρώτους που μίλησαν και έθεσαν θέμα για την ανάγκη συμμετοχής όλου του πληρώματος στη ζωή και το έργο της Εκκλησίας είναι ο κ. Αλέξανδρος Παπαδερός. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος στην Εισηγητική του ομιλία κατά την έναρξη των εργασιών της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου παραπέμπει στον κ. Παπαδερό όταν γράφει ότι «ἡ Σύνοδος δέν συνέρχεται γιά τόν ἑαυτόν της· συνέρχεται δι΄όλον τόν λαόν τοῦ Θεοῦ, δι’ ὅλον τόν κόσμον»· όταν δηλαδή «ὁ συνοδικός τρόπος ζωῆς λειτουργεῖ σωστά, δηλαδή συλλογικά καί συμμετοχικά σέ ὅλα τά ἐπίπεδα, τότε τό ‘σῶμα’ ἐνεργεῖ διά τῆς Συνόδου καί ἡ Σύνοδος ὑπέρ τοῦ ‘σώματος’, τότε τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας γίνεται πραγματικά θεματοφύλακας τῆς Ὀρθόδοξης πίστης καί τῆς κατά Χριστόν ζωῆς· περιφρουρεῖ τήν ἑνότητα καί τήν ἀλήθεια καί δραστηριοποιεῖται δυναμικά μέσα στόν κόσμο» (Αλ. Παπαδερού, Ἡ Σύνοδος σέ σχέση μέ τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας καί τόν κόσμο, Χανιά 1978, σσ. 14-15· 22-23).
Λειτουργική λοιπόν διακονία και αλληλεγγύη, αγώνας για την δικαιοσύνη, ειρήνη και ελευθερία στον κόσμο και συμμετοχή του πληρώματος της εκκλησιαστικής ζωής αποτελούν στοιχεία της θεολογικής σκέψης και της κοινωνικής ευαισθησίας του κ. Αλεξάνδρου Παπαδερού. Το Τμήμα Θεολογίας εκτιμώντας ακριβώς την πολυσήμαντη προσφορά του στη συνεργασία Εκκλησίας και Κοινωνίας, την συμβολή του για την κατανόηση και καθιέρωση του διαλόγου τόσο ως «διαλογικής μαρτυρίας», όσο και ως «λειτουργικής διακονίας», αλλά και τις πρωτοβουλίες του για την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αισθάνεται ιδιαίτερη χαρά για την απονομή στον κ. Παπαδερό του τίτλου του Επίτιμου Διδάκτορα. Τούτο αποτελεί ελάχιστη αναγνώριση της πολύπλευρης προσφοράς του στην Εκκλησία, την Κοινωνία, τον Πολιτισμό και την Επιστήμη.
