Τον Οκτώβριο του παρελθόντος έτους, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, Προκαθημένων ή εκπροσώπων άλλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας καθώς και άλλων υψηλόβαθμων προσκεκλημένων του εκκλησιαστικού, πολιτικού και ακαδημαϊκού κόσμου, πραγματοποιήθηκαν στην Ορθόδοξη Ακαδημία της Κρήτης οι πανηγυρικές εκδηλώσεις για τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την ίδρυσή της. Οι ομιλητές εξήραν το συντελεσθέν έργο, με τεκμηριωμένο λόγο, αποδίδοντας τον οφειλόμενο έπαινο. Χαρακτηριστικό είναι ότι όλοι συνέκλιναν στην επισήμανση της πρωτοποριακής συμβολής του σήμερα τιμωμένου, Άρχοντος Υπομνηματογράφου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Αλέξανδρου Παπαδερού, του συνιδρυτή και επί σαράντα χρόνια διευθυντή της Ακαδημίας.
Οι αριθμοί και η ποιότητα των δράσεων της δικαιολογούν πλήρως την απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Θεολογίας να αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας της Θεολογίας. Ως Κοσμήτορας της Σχολής συγχαίρω και επαινώ τους συναδέλφους για την πρωτοβουλία τους.
Από την πολύχρονη και αμείωτη δραστηριότητα της Ακαδημίας θα αναφέρω εντελώς ενδεικτικά ορισμένα που μαρτυρούν την εξιδιασμένη συμβολή του τιμωμένου. Μέχρι το 2008, οπότε παραιτήθηκε από τη διεύθυνση της Ακαδημίας, οργανώθηκαν περίπου δύο χιλιάδες συνέδρια: δηλ. συναντήσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τις άλλες χριστιανικές εκκλησίες, σε ένα πνεύμα αλληλοκατανόησης και αλληλογνωριμίας, συνέδρια θεολογικά, παιδαγωγικά, ποιμαντικά, κοινωνιολογικά, λόγου και τέχνης, με εκλεκτούς συνέδρους και με κοινή συνισταμένη την ανάδειξη της ευθύνης της Εκκλησίας απέναντι στις προκλήσεις της επιστήμης και των ποικίλων κοινωνικών προβλημάτων.
Η Ακαδημία καλλιέργησε συστηματικά τη θεολογική έρευνα στην Κρήτη, δηλαδή σε ένα χώρο που πριν δεν υπήρξε άλλο ίδρυμα αυτού του επιπέδου, προσφέροντας πρωτοποριακή μαρτυρία και βεβαίως προέβαλε τη Μεγαλόνησο ως ένα σπουδαίο θεολογικό κέντρο. Έτσι δικαιολογείται απόλυτα ο προσφυής χαρακτηρισμός της Κρήτης από τον Οικουμενικό Πατριάρχη ως «της ναυαρχίδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου». Επισφράγισμα της αναγνώρισης της Ακαδημίας ήταν η απόφαση της Συνάξεως των Προκαθημένων (Γενεύη, Ιανουάριος 2016) να συγκληθεί το 2016 στους χώρους της η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Από την ιστορία των συνόδων γνωρίζουμε ότι οι μεγάλες και οικουμενικές σύνοδοι συγκαλούνταν συνήθως σε σπουδαίους ναούς. Μνημονεύω ενδεικτικά την Αγία Ειρήνη και την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι μια τέτοια σύνοδος είναι πράξη τελεσουργίας. Εξάλλου οπουδήποτε διατυπώνεται η ορθόδοξη πίστη, που είναι πράξη αγιοπνευματική, δηλαδή προϋπόθεση και συνέχεια της θείας ευχαριστίας, ο χώρος της συγκλήσεως των ορθοδόξων προσλαμβάνει ιδιότυπο κύρος. Όταν ο σήμερα τιμώμενος έκανε τα πρώτα βήματα της σύστασης της Ακαδημίας, είμαι βέβαιος ότι δεν φανταζόταν ότι οι κόποι του θα τύγχαναν τέτοιας ευλογίας και αναγνώρισης.
Στην παρούσα πανηγυρική τελετή οφείλω να στρέψω τη σκέψη μου σε δύο πρόσωπα που χάρισαν έμπνευση στον τιμώμενο. Ήταν οι δύο πυλώνες, όπου θεμελιώθηκε αδιάσειστα το έργο του: ο μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου κυρός Ειρηναίος, μια εμβληματική μορφή που κατέθεσε και υποστήριξε με έργα και λόγια την κοινωνική διδασκαλία και πράξη της Εκκλησίας, και ο αείμνηστος πατριάρχης Αθηναγόρας, ο οποίος άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στον σύγχρονο χριστιανικό κόσμο με τα σπουδαία οράματα και ανοίγματά του. Αυτές οι προσωπικότητες έδωσαν πνοή στη φιλοπρόοδο και ζέουσα από αγάπη ψυχή του τιμωμένου για την Εκκλησία και τον άνθρωπο.
Καθώς ο πατριάρχης Αθηναγόρας διαπίστωνε τις δυσοίωνες καταστάσεις που ζούσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο τότε εντός της Τουρκίας καθώς και τις αρνητικές συνέπειες για τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, αποφάσισε την ίδρυση τριών πατριαρχικών κέντρων εκτός της Τουρκίας, με ιδιαίτερη στόχευση το καθένα. Το κέντρο στο Σαμπεζύ της Γενεύης είναι ένας χώρος συνάντησης και διαλόγου των χριστιανών όλων των ομολογιών, το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών είναι ένας χώρος καλλιέργειας των πατερικών σπουδών, ήτοι μελέτης της ορθόδοξης αυτοσυνειδησίας, η δε μνημονευθείσα Ακαδημία της Κρήτης, είναι ένας χώρος για τον οποίο θα γίνει ειδικότερος λόγος στη laudatio της αποψινής πανηγυρικής συνεδρίας.
Και στα τρία κέντρα συναντώνται με ένα ξεχωριστό τρόπο τιμώντες και τιμώμενος, καθόσον το έργο αμφοτέρων των πλευρών αλληλοπεριχωρείται σε μια αγαστή συνεργασία και με φόντο πάντοτε τη διακονία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Δανειζόμενος τον κοραϊκό όρο «μετακένωσις», θέμα με το οποίο ασχολείται στη διδακτορική του διατριβή ο τιμώμενος και μεταπλάθοντας λίγο το περιεχόμενο αλλά όχι τις αρχές, που υπονοούνται από τον όρο, επιθυμώ να υπογραμμίσω τη συμβολή της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης στη μετακένωση του θεολογικού λόγου στον χριστιανικό κόσμο. Είναι αλήθεια ότι η Σχολή μας, στο μέτρο που καλλιεργεί με συνέπεια τη μελέτη των πηγών και παράλληλα αφουγκράζεται τη θεολογική αγωνία του κόσμου, μπορεί να καταθέσει πειστικό λόγο, δηλαδή να γίνει ένα κέντρο πνευματικής μετακένωσης.
Κυρία Αναπληρώτρια Πρύτανη,
Το Α.Π.Θ. καυχάται για το υψηλό επίπεδο επιστημονικής έρευνας και εκπαίδευσης, το οποίο αξιολογείται θετικά με βάση τα σύγχρονα διεθνή ακαδημαϊκά κριτήρια. Ως Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής με τους συναδέλφους μου καυχώμεθα για την προσφορά της στον Ορθόδοξο κόσμο. Όμως η τάση της εξωστρέφειας μπορεί να μας απομακρύνει από το παράδειγμα όλων εκείνων των ρομαντικών ερευνητών, που παρέμειναν έγκλειστοι στο επιστημονικό τους «ταμίειον» και αφιέρωναν πολύ χρόνο και κόπο, ιδιαίτερα ως υπηρέτες των ανθρωπιστικών σπουδών. Αυτοί οι άνθρωποι μας λείπουν σήμερα. Μας αρέσει να λέμε εύκολα λόγια και να οργανώνουμε εύκολες δράσεις, αυτές που κάνουν απαστράπτουσα την εικόνα, αλλά όμως δεν χαράσσουν δημιουργικούς δρόμους. Τέτοιος δεν είναι ο τιμώμενος. Το έργο του mutatis mutandis ήταν επίπονο και τελέσφορο. Είχε ρομαντισμό και όραμα. Τον ευχαριστούμε και του εύχομαι «παν το καταθύμιον» και έτη πολλά και ευφρόσυνα.
