Σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί φίλοι, αδελφοί και αδελφές, ο Κύριος να σας δίνει ειρήνη!
Είναι μεγάλη η χαρά μου να απευθύνω χαιρετισμό σε όλους εσάς, τους συνέδρους του ΙΕ’ Διαχριστιανικού Συμποσίου, και να σας καλωσορίζω στην όμορφη μεσαιωνική πόλη της Ασίζης, την πόλη του αγίου Φραγκίσκου και της αγίας Κλάρας, μια πόλη που αποτελεί σύμβολο ειρήνης για όλο τον κόσμο, ένα είδος πρωτεύουσας του διαλόγου μεταξύ λαών και πολιτισμών και θρησκειών.
Αυτές τις μέρες θα λάβει χώρα το δέκατο πέμπτο της σειράς των Συμποσίων μας, που ξεκίνησαν στο Κολυμπάρι της Κρήτης το 1992. Ήδη έχουμε ξεπεράσει το όριο των 25 ετών, ενός τέταρτου του αιώνα. Πρόκειται για ένα όριο με σημαντικό συμβολικό νόημα, που αξίζει να τονιστεί και να γιορταστεί ανάλογα. Αυτό θέλουμε να κάνουμε σήμερα, κυρίως φέρνοντας στον νου μας με ευγνωμοσύνη τους πρωτοπόρους θεμελιωτές αυτών των συναντήσεων, οι οποίοι με τολμηρό προφητικό πνεύμα ιδεάστηκαν και πραγματοποίησαν αυτό το οικουμενικό εγχείρημα. Ανάμεσά τους θα πρέπει να αναφέρουμε τον Σεβ. Ιωάννη Σπιτέρη, που χθες είχε τα γενέθλιά του και φέτος συμπλήρωσε 50 χρόνια χειροτονίας και 15 επισκοπικής διακονίας. Τον προηγούμενο Μάιο, η Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης αφιέρωσε στον Σεβασμιώτατο μια πολύ ωραία πανηγυρική ημερίδα. Από την πλευρά μας, θα θέλαμε σήμερα, ως ελάχιστη απόδοση της οφειλόμενης τιμής, να εκφράσουμε την εκτίμηση, την ευγνωμοσύνη και την αγάπη μας προς το πρόσωπό του.
Ο τίτλος του φετινού Συμποσίου είναι «Η πνευματικότητα ως πρόκληση για τον σύγχρονο κόσμο». Κινούμενοι στην ίδια γραμμή και προεκτείνοντας το θέμα του προηγούμενου Συμποσίου που αφορούσε τον Ευαγγελισμό και επανευαγγελισμό στην Ευρώπη του 21ου αιώνα, υπογραμμίζοντας την επιτακτική ανάγκη για ένα ανανεωμένο ιεραποστολικό έργο στην Ευρώπη του σήμερα, το παρόν Συμπόσιο πραγματεύεται το ζήτημα αν και κατά πόσον το Ευαγγέλιο παραμένει μια υγιής και ζωτική πρόκληση για τον σημερινό άνθρωπο που μοιάζει πνευματικά πεινασμένος και σαστισμένος.
Το Ευαγγέλιο παρουσιάζεται προκλητικό ήδη από την αρχή, ήδη από την εποχή των αποστόλων, όπως μαρτυρεί με ανάγλυφο τρόπο ο απόστολος Παύλος: «ἡμεῖς δὲ κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, ἔθνεσιν δὲ μωρίαν» (A΄ Κορ 1, 23). Αργότερα, ανάλογες μαρτυρίες προκλήσεων προσφέρει η πλούσια ιστορία της χριστιανικής πνευματικότητας, στην οποία θα εστιάσουμε κυρίως την προσοχή μας αυτές τις μέρες. Στην ιστορία της χριστιανικής πνευματικότητας εντοπίζουμε πολλά παραδείγματα αγίων που έγιναν ζωντανές μαρτυρίες θεοκεντρικού βίου και οι οποίοι με την παράδοξη και προκλητική συμπεριφορά τους οδήγησαν πολλούς συγχρόνους τους στη μετάνοια: αρκεί να θυμηθούμε την παράδοση των «δια Χριστόν σαλών» ή τον ίδιο τον μοναχισμό, ο οποίος, υπηρετώντας την προφητική του αποστολή, από τις ιστορικές του απαρχές μέχρι και σήμερα ακολουθεί αξίες ριζικά αντίθετες από τις κοσμικές. «Ο μοναχός ενδιαφέρεται αποκλειστικά και μόνο για τον Θεό και στα μάτια των ανθρώπων που είναι αφοσιωμένοι στις επίγειες μέριμνες και κατακτήσεις, φαντάζει περιθωριακός, τρελός, εκτός νόμου: στην πραγματικότητα ο μοναχός θέλει να δραπετεύσει από τον νόμο υπερβαίνοντάς τον, μεταμορφούμενος σε μια πνευματική ύπαρξη, για την οποία κανείς δεν γνωρίζει “πόθεν έρχεται και που υπάγει”» (Ο. Clement, Riflessioni sul’uomo, Milano, 1975).
Ανάμεσα σε αυτούς τους προκλητικούς αγίους δεν μπορούμε, φυσικά, να μην μνημονεύσουμε τον σεραφικό μας πατέρα Φραγκίσκο, που, σύμφωνα με ορισμένες αγιολογικές πηγές χαρακτήριζε τον εαυτό του «novellus pazzus in mundo» (Compilatio assisiensis 18: FF 1497-1498). Αναλογιζόμενοι τον Φραγκίσκο και τα προκλητικά γεγονότα που πυροδότησαν και συνόδευσαν την ιδιαίτερη κλήση του επιλέξαμε ως απολύτως ταιριαστή την πόλη της Ασίζης για την πραγματοποίηση της φετινής συνάντησής μας. Στην ίδια προοπτική επιλέξαμε επίσης και την εικόνα του μελαγχολικού και θλιμμένου ιππότη που κοσμεί τους φακέλους σας. Ο ιππότης δεν είναι άλλος από τον Φραγκίσκο τη στιγμή που επιστρέφει στην Ασίζη βιώνοντας την ήττα και την απογοήτευση από τη συντριβή των ονείρων του για κοσμική δόξα. Στην πραγματικότητα αυτός ο ηττημένος και συνάμα λυτρωμένος από τις φαντασιώσεις του για εφήμερα μεγαλεία Φραγκίσκος, είναι έτοιμος να συναντήσει επιτέλους τον Μεγάλο Βασιλέα και Άρχοντα, του οποίου έμελλε να γίνει αγγελιοφόρος και υπηρέτης εγκαταλείποντας τους μικρούς αφέντες του παρόντος κόσμου τον Θεό που «γκρεμίζει τους δυνάστες από τους θρόνους τους και εξυψώνει τους ταπεινούς».
Αυτός ο λυπημένος ιππότης, που όμως είναι επιτέλους έτοιμος να συναντήσει τον Θεό, μοιάζει να αισθητοποιεί την κατάσταση του σημερινού ανθρώπου, ο οποίος, παρά τις φαντασιώσεις του για παντοδυναμία, παρουσιάζεται τόσο συχνά αποπροσανατολισμένος και βυθισμένος στη σύγχυση, στη μοναξιά και τη θλίψη. Σε αυτόν τον άνθρωπο καλούμαστε ακόμη μια φορά να κομίσουμε το άγγελμα ενός Θεού που μέσα από την ήττα αναδεικνύεται νικητής, το σκανδαλώδες άγγελμα του σταυρού του Χριστού, μέσα από την ταπεινή και χαρμόσυνη μαρτυρία μιας ζωής μεταμορφωμένης εν Πνεύματι: την πνευματικότητα ως πρόκληση.
Εμείς οι ελασσόνες αδελφοί, οι κληρονόμοι και ακόλουθοι του αγίου της Ασίζης, και τόσοι πολλοί σε αυτό το Συμπόσιο, ώστε να ενσαρκώνουμε την ποικιλομορφία της μεγάλης φραγκισκανικής οικογένειας, εμείς λοιπόν, έχουμε χρέος να συνεχίζουμε να είμαστε προκλητικοί. Και κατά κάποιον τρόπο είμαστε προκλητικοί και μόνο με την παρουσία μας. Θυμάμαι τον πνευματικό μου πατέρα, πολλά χρόνια πριν, να παροτρύνει εμάς τους νεότερους αδελφούς να φοράμε πάντα και με χαρά το φραγκισκανικό ράσο λέγοντας: «Όταν ο κόσμος βλέπει κάποιον με μοναχικό ένδυμα μπορεί να σκεφτεί μόνο δύο πράγματα: Ή αυτός είναι τρελός ή ο Θεός υπάρχει!».
Στα νέα ελληνικά, για μια πράξη που θα γίνει μόνο «αν αρέσει στον Θεό» ή «Θεού θέλοντος», λέμε: «Πρώτα ο Θεός». Είναι μια φράση που μου αρέσει πολύ. Μου φαίνεται λοιπόν ότι και σήμερα η πνευματικότητα έχει την ίδια αποστολή: να πει στον κόσμο ότι ο Θεός υπάρχει, ότι αυτός προέχει των πάντων, ότι πρέπει να τον θέσουμε ξανά στη κορυφή των προτεραιοτήτων μας, και ότι με αυτή τη σοφή ανατροπή των αξιών, που μοιάζει παράλογη στα μάτια του παρόντος κόσμου, θα μπορέσουμε να χτίσουμε ένα σταθερό σπίτι, μια συμπαγή οικογένεια, μια πιο δίκαιη κοινωνία, μια χαρούμενη ζωή, καθώς όλα αυτά θα στηρίζονται σε άφθαρτες βάσεις.
