Ο πνευματικός πλούτος του Ψαλτηρίου
Τις απαρχές της ιστορικής πορείας του βιβλικού Ισραήλ σηματοδοτεί μια συγκλονιστική εμπειρία που τη βίωσε όλος ο λαός και αμέσως την έκανε τραγούδι:
Ἄισωμεν τῷ Κυρίῳ,
ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται
ἵππον καὶ ἀναβάτην ἔρριψεν εἰς θάλασσαν[1].
Οι στίχοι αυτοί, που πολλοί βιβλικοί επιστήμονες τους θεωρούν από τους αρχαιότερους της Παλαιάς Διαθήκης, συνοψίζουν τη βασική θεολογική αρχή που υπόκειται στη σύνθεση του συνόλου σχεδόν των βιβλίων της Γραφής· ότι δηλαδή τα έργα αυτά συνιστούν την καταγραφή της εμπειρίας της αποκάλυψης του Θεού και του διαρκούς ενδιαφέροντός του για τον κόσμο από την κοινότητα εκείνη που βίωσε τις σωτηριώδεις επεμβάσεις του μέσα στην ιστορία της, που υπέστη τις συνέπειες της παρακοής των προειδοποιήσεών του ή πήρε δύναμη και κουράγιο από τις υποσχέσεις του και τα διατήρησε όλα αυτά ζωντανά στην παράδοσή της.
Ανταποκρινόμενος σε όλες τις παραπάνω πρωτοβουλίες τού Θεού ο Ισραήλ, αποθησαύρισε όλη του την εμπειρία από τη θεία παρουσία στην ιστορία του σε μια ανθολογία θρησκευτικών ποιημάτων, που συγκροτούν το βιβλίο των Ψαλμών. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι το βιβλίο αυτό θεωρείται η σύνοψη όλης της θεολογίας της Παλαιάς Διαθήκης. Ούτε είναι τυχαίο ότι το βιβλίο αυτό κατέστη το πιο αγαπητό ανάγνωσμα όλων των εποχών για ιουδαίους και χριστιανούς και αποτέλεσε τη βάση του υμνολογίου τόσο της Συναγωγής όσο και της Εκκλησίας.
Άλλωστε, οι προσδοκίες των Ιουδαίων για σωτηρία, που κατά την περίοδο της αιχμαλωσίας και μετά από αυτήν στηρίχτηκαν στο περιεχόμενο των μεσσιανικών ψαλμών και συνδέθηκαν με την αναμονή κάποιου μελλοντικού βασιλιά-μεσσία, οδήγησαν τους μαθητές του Ιησού από την Ναζαρέτ να αναγνωρίσουν στο πρόσωπό του τον αναμενόμενο λυτρωτή και να του αποδώσουν τον τίτλο “Χριστός”. Η αλήθεια αυτή πιστοποιείται και από τη διαπίστωση ότι οι στίχοι του ψαλμού ρθ΄:
Είπε ο Κύριος στον κύριό μου: Κάθισε στα δεξιά μου,
ώσπου να υποτάξω τους εχθρούς σου κάτω από τα πόδια σου.
Σκήπτρο εξουσίας θα σου παραχωρήσει ο Κύριος απ᾿ τη Σιών,
και συ δέσποζε στους εχθρούς σου ανάμεσα.
…
Ορκίστηκε ο Κύριος και δεν θ᾿ αλλάξει γνώμη:
Εσύ αιώνια θα είσαι ιερέας σαν τον Μελχισεδέκ[2]
παρατίθενται συχνότερα από οποιοδήποτε άλλο παλαιοδιαθηκικό κείμενο στην Καινή Διαθήκη, κι ακόμη από το ότι στους στίχους του επιθαλάμιου τραγουδιού του ψαλμού μδ΄ η Εκκλησία είδε να περιγράφεται η ένωση του νυμφίου Χριστού με τη νύμφη Εκκλησία (πρβλ Εβρ α΄ 8).
Όμως το περιεχόμενο του Ψαλτήρα δεν απαντά μόνο σε θεολογικά ζητήματα του παρελθόντος, αλλά αποτελεί και σήμερα ένα επίκαιρο ανάγνωσμα. Όταν, για παράδειγμα, ο ψαλμωδός (ιδιαίτερα ο ψαλμός ρμη΄) καλεί σε δοξολογία του Θεού όλα τα δημιουργήματα, τα βουνά, τα χωράφια, τα αστέρια και τα ζώα, διατυπώνει μια άποψη για τη φύση που αποκλείει τη θεώρηση του κόσμου ως υποκειμένου ανεξέλεγκτα στην ανθρώπινη εξουσία και κυρίως στην αυθαιρεσία. Κάθε δημιούργημα του Θεού έχει τη θέση του μέσα στον κόσμο που καθορίζεται από τον ίδιο τον δημιουργό του. Ο άνθρωπος μπορεί να το χρησιμοποιήσει, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει τον σκοπό του. Έτσι, οι ικανότητες του ανθρώπου και όλες οι τεχνολογικές του δυνατότητες, μπορούν να βρουν το μέτρο και τον σκοπό τους που δεν είναι άλλος από την αναγνώριση των ορίων τους μπροστά στον δημιουργό.
Πιστεύοντας ότι η διοργάνωση του παρόντος συνεδρίου θα συμβάλει ουσιαστικά στην πληρέστερη κατανόηση της θέσης του Ψαλτηρίου στη Λειτουργική Παράδοση και τη Λαϊκή Ευσέβεια της Ορθόδοξης Ανατολής επιθυμώ να εκφράσω και από τη θέση αυτήν τα συγχαρητήριά μου αλλά και τις θερμότατες ευχαριστίες μου προς όλους όσοι συνέβαλαν στην πραγματοποίησή του.
[1] Εξο ιε΄ 1
[2] Ψαλ ρθ΄ 1-2,4
Φωτογραφία: Δημοσθένης Τσαβδαρίδης
