Του Δρ. Θεολογίας Νίκου Παύλου
Στο ευαγγέλιο του Λουκά (Λκ 13,31-32) καταγράφεται η παρουσία κάποιων Φαρισαίων που πληροφορούν τον Ιησού ότι ο τετράρχης της Γαλιλαίας Ηρώδης Αντίπας σχεδιάζει να τον σκοτώσει και του ζητάνε να φύγει. Αυτός φυσικά αρνείται και τους λέει να πάνε και να πούνε «τῇ ἀλώπεκι ταύτῃ» (σε αυτή την αλεπού) -όπως τονίζει επί λέξει το κείμενο- ότι θα συνεχίσει το έργο του.
Ο παραπάνω λόγος του Ιησού αναδεικνύει, εκτός των άλλων, και την πολιτική διάσταση του χριστιανισμού. Αυτή έρχεται να μας θυμίσει το βιβλίο του Καθηγητής της Δογματικής και Συμβολικής Θεολογίας Χρυσόστομου Σταμούλη που είναι ταυτόχρονα και γνωστός συνθέτης, ενορχηστρωτής και μαέστρος. Να τονιστεί ακόμη ότι τα ενδιαφέροντά του δε σταματούν εδώ, προχωρούν στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, κάτι που δείχνουν και οι τίτλοι των μαθημάτων που διδάσκει. Ενδεικτικά, για να δοθεί μία γεύση, αναφέρονται κάποιοι από αυτούς: «Θεολογία και κινηματογράφος. Κραταιά ως θάνατος αγάπη. Ιερότητα και ερωτικότητα με ιδιαίτερη έμφαση στην ορθόδοξη παράδοση», «Θεολογία και κινηματογράφος. Το μέλλον της μνήμης και οι περιπέτειες του προσώπου στον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν».
Ο κυρίαρχος λόγος του βιβλίου –όσο και αν αυτό ακούγεται σε αντίφαση με αυτό που ειπώθηκε προηγουμένως- περιστρέφεται γύρω από τον έρωτα. Ο Χ. Σταμούλης εξηγεί τον όρο και επεξηγεί τη σχέση του με την πολιτική, όταν τονίζει ότι «ο έρωτας βάζει δύσκολα στην Εκκλησία. Έβαζε στο παρελθόν, το κάνει και σήμερα. Παντού και πάντα εχθροί. Η συγκρότηση του εαυτού απαιτεί το γκρέμισμα του άλλου, του απέναντι, ο οποίος δεν είναι εγώ. Την εξαφάνιση της οποιασδήποτε ετερότητας. Αυτοί που θέλουν να καταλάβουν θα καταλάβουν, τους άλλους θα τους ξεπεράσει η εποχή. Και είναι αυτή η ζωή που δίνει νόημα στην ευστοχία, αλλά και δικαίωμα στην αστοχία».
Ο «μανικός έρως» για το συνάνθρωπο είναι λοιπόν βασική προϋπόθεση της σωτηρίας. Είναι η αρχή που έχει ως αφετηρία της τη συνάντηση. «Ελθέ ο μόνος προς μόνον, ότι μόνος ειμί, καθάπερ οράς», θα πει ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος. Άλλωστε, ακόμη και οι λεγόμενοι «αμαρτωλοί», «οι εν τη γεέννη κολαζόμενοι τη μάστιγι της αγάπης μαστίζονται», όπως αναφέρει ο Αβάς Ισαάκ ο Σύρος.
Από το διάλογο λοιπόν κανείς δεν κινδυνεύει. Το έχει επισημάνει και ο καθηγητής Σταμούλης που υπογραμμίζει ότι «η αδυναμία διαλόγου, η άρνηση της συνάντησης, είναι εκείνη η διαβρωτική πραγματικότητα, που ισχυροποιεί τη δαιμονοποίηση και ανακηρύσσει τον δογματισμό σε κυρίαρχο παράγοντα της ενορχηστρωμένης καθημερινότητας».
Το ζητούμενο λοιπόν είναι η αναγκαιότητα της συνάντησης και ο σεβασμός του άλλου.
Τα ενδιαφέροντα θέματα που μπορούμε να συζητήσουμε με αφετηρία το βιβλίο του Χρυσόστομου Σταμούλη δε σταματούν εδώ. Έτσι, το μάθημα των Θρησκευτικών και οι εξελίξεις γύρω από αυτό τον απασχολούν. Βασικοί άξονες, γύρω από τους οποίους αναπτύσσονται οι θέσεις του είναι η εισήγηση του αείμνηστου καθηγητή Νίκου Ματσούκα «Θεολογική θεώρηση των σκοπών του θρησκευτικού μαθήματος» και η παρουσίαση των θέσεων του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. για το θέμα. Το κείμενό του τελειώνει με μία σοφή θέση διευκρινίζοντας ότι «η πολιτιστική κατανόηση του μαθήματος και η σύνδεση του με τον ελληνορθόδοξο πολιτισμό δεν θα το καταστήσει, με άλλα λόγια δεν θα το υποβαθμίσει σε ένα συστατικό στοιχείο της ελληνικότητας, που θα το απομακρύνει συνακόλουθα από τη θέση του στον πολιτισμό της σάρκωσης που υπερβαίνει κάθε εθνικό και κρατικό περιορισμό και αποκαλύπτει την οικουμενικότητα του Χριστού, συνεπώς και του μαθήματος των Θρησκευτικών που στο κέντρο του έχει την Ορθόδοξη παράδοση. Δεν πρέπει να εξαντλήσει το μάθημα το περιεχόμενό του στα όρια ενός κάποιου συγκεκριμένου πολιτισμού. Θα πρέπει πάση θυσία να αποφευχθεί η αμαρτία του αυτοεγκλωβισμού. Αμαρτία αντίστοιχη με αυτή του άσαρκου διεθνισμού».
Tο μάθημα αποκτάει έτσι έναν δυναμικό προσανατολισμό που στοχεύει στο θρησκευτικό γραμματισμό, και αγκαλιάζει όλους τους μαθητές του σύγχρονου σχολείου. Γίνεται εργαλείο ερμηνείας της πραγματικότητας που βιώνουν οι νέοι άνθρωποι, ξεφεύγοντας από ιδεολογήματα του παρελθόντος. Ταυτόχρονα εδραιώνεται στη συνείδηση της κοινωνίας όχι ως μέσον φρονηματισμού, όπως το είχαν γνωρίσει προηγούμενες γενιές, αλλά ως διδακτικό αγαθό που παρέχει γνώσεις και δεξιότητες. Φυσικά, για να μιλήσουμε για τη σημερινή πραγματικότητα, είναι, κατά τη γνώμη μας, μακρύς ακόμη ο δρόμος για να επιτευχθούν οι απαιτήσεις που μπορεί να υπάρχουν από ένα θρησκευτικό μάθημα. Έχουν όμως τεθεί οι βάσεις, έχει αρχίσει να εφαρμόζεται ένα ελπιδοφόρο πρόγραμμα σπουδών και ένας γόνιμος προβληματισμός κάνει την εμφάνισή του, ειδικά μετά τη δεκαετία του ‘80.
Ξεχωριστή θέση στο βιβλίο του Χρυσόστομου Σταμούλη κατέχει η συνέντευξη στον Ανδρέα Λουδάρο για την Κατεύθυνση Μουσουλμανικών Σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ. Επικεντρωνόμαστε στη θέση του ότι «φοβάται κανείς όταν δεν έχει μια ισχυρή αυτοσυνειδησία. Όταν έχεις μια ισχυρή αυτοσυνειδησία που αποδέχεται την διαφορετικότητα, τον τρόπο του άλλου, σέβεται τον άλλο, όχι απλά ανέχεται τον άλλο, τότε προχωράς στην πρόσληψη του διαφορετικού, όχι για να το κάνεις σαν τον εαυτό σου, να του αφαιρέσεις την ταυτότητά του, αλλά για να του δώσεις τη δυνατότητα να υπάρξει μέσα σε αυτή την ενότητα των πραγμάτων με το δικό του τρόπο».
Αυτός ο αφετηριακός λόγος βοηθάει να γίνει κατανοητή η ιστορική απόφαση του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ για την ίδρυση κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών. Πέρα από τους λόγους αναγκαιότητας του εγχειρήματος, ο Χρυσόστομος Σταμούλης παραθέτει και τα επιστημονικά επιχειρήματα για την τεκμηρίωσή της. Από τη φετινή ακαδημαϊκή χρονιά η κατεύθυνση έχει δεχτεί τους πρώτους φοιτητές της και τους παρέχει υψηλού επιπέδου κατάρτιση. Άλλωστε, όπως τονίζει ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠθ κ. Μιλτιάδης Κωνσταντίνου σε συνέντευξή του σε μεγάλη αθηναϊκή εφημερίδα «Η κοινωνία όχι μόνο δεν απέρριψε το εγχείρημα αλλά υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον».
***
Εξίσου ενδιαφέροντα είναι και τα υπόλοιπα άρθρα του βιβλίου που γίνεται έτσι εργαλείο για τον αναγνώστη που θέλει να κατανοήσει το διάλογο της θεολογίας με την πόλη, την πολιτική και τον πολιτισμό. Σε αυτόν η προϋπόθεση είναι η γνώση των αναγκών του σημερινού ανθρώπου, και η διάθεση για ουσιαστική ερμηνεία της πραγματικότητας χωρίς ωραιοποιήσεις ή ανιστορικές τοποθετήσεις. Τα παραπάνω ερμηνεύονται στο βιβλίο «Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι» που γίνεται έτσι ένα γενναίο κείμενο, το οποίο δείχνει το δρόμο, αλλά και το χοροστάσι στο οποίο θα πραγματοποιηθεί ο διάλογος.
