Βασίλειος Τσίγκος, Χάρισμα και Θεσμός στην περί εκκλησίας διδασκαλία του ιερού Χρυσοστόμου, εκδόσεις Ostracon, Θεσσαλονίκη 2016

Από τον πρόλογο του βιβλίου του Καθηγητή του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του ΑΠΘ

xarisma_kai_thesmosΣτό νέο πλανητικό περιβάλλον καί τήν ἐκκοσμικευμένη κοι­­νωνία τοῦ εἰ­κο­στοῦ πρώτου αἰώνα ἡ Ὀρθό­δο­ξη Ἐκκλησία, στή συνάντησή της μέ τήν ἑτε­ρό­δο­ξη θεολογία, καί ὄχι μόνο, ἐξακολουθεῖ νά ἔρχεται συ­­χνά ἀντιμέτωπη μέ νέ­ες προ­κλήσεις καί διαφορετι­κές ἑρ­μηνευ­τι­κές προ­σεγγί­σεις, πού ἀφο­­ροῦν τή μαρ­­τυ­ρία, ἀκόμη δέ καί τήν ἴδια τήν ταυτότη­τά της. Συχνά παρόμοιες ἐξωτερικές καί ἐσωτερικές προκλήσεις, ἀντι­θέσεις ἤ καί δι­αλε­κτικές συγ­κρού­σεις δέν εἶναι ἄγ­νω­­στες ἤ ξε­­­περασμένες καί ἐντός τῆς αὐ­λῆς τῆς ὀρθόδοξης θεο­λο­γίας. Αὐ­­­τές, ἐν πολλοῖς, σχετίζο­νται μέ τήν ἀλ­λοί­ωση καί δια­στρέ­­βλω­­ση τῶν θεολογικῶν κρι­τη­ρί­ων καί ἑρμη­νευ­τικῶν κλει­δι­ῶν τῆς ἐκ­κλη­σιαστικῆς παράδο­σης. Καθώς φαί­νε­ται, δέν ἔχουν ἀκό­μη ἐπουλωθεῖ πλή­ρως τά τραύμα­τα ἀπό τή λεγό­με­νη βαλυ­λώ­νια αἰχ­­μα­­λωσία καί τή ψευδομόρφωση, ἐξαι­τίας ἐπι­­δρά­­σεων καί ἐξαρ­τή­­σεών της ἀπό τή δυτική θεολογική σκέψη.

Οἱ ἀνωτέρω προκλήσεις συνδέονται μέ μείζονα καί οὐσιώ­δη θεολογικά ζητήματα, ὅπως εἶ­ναι ὁ θεσμός καί τό χάρισμα στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας ἤ, ἄλλως, ἡ θε­σμι­κή καί χα­ρισματική της δι­ά­­στα­­ση, μέ ἀποτέλεσμα νά δια­σποῦν τή με­τα­ξύ τους ἑνό­τη­τα, δί­δο­ντας ἔμφα­ση ἄλ­λο­τε στή μία καί ἄλλο­τε στήν ἄλ­λη καί νά φθά­νουν μέχρι τήν ἀμφισβήτηση καί αὐ­τῆς τῆς θεανθρώ­πι­νης φύ­­σης καί ὑπό­στα­σής της. Ἀλλά καί ἡ γενικότερη κρίση ἐμπι­στο­­σύνης καί ἡ κατακρή­μνι­ση τῶν θεσμῶν στή σημερινή κοι­νω­νία δέν εἶναι καθόλου ἄσχετες μέ τό γεγονός ὅτι στή ζωή τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας ἐμφα­νί­ζονται (ἐσχάτως ὁλοένα συ­­­­χνό­τερα καί ἐντονότερα) ἀλλοτριωτικές καί διαστρεβλω­τι­κές μορφές θε­σμο­­ποίη­­σής της εἰς βά­ρος τῆς λει­τουρ­γίας τῶν χα­ρι­σμάτων τῶν μελῶν της.

Ἡ παρούσα με­λέ­τη ἐκ­κινεῖ ἀπό αὐτόν ἀκριβῶς τόν πολύ ἐνδια­φέ­­­ρο­ντα καί συγ­χρό­νως καίριο ἐκ­κλη­σι­ο­λο­γικό προβλη­μα­­­τισμό καί ἐπιχειρεῖ, ὅσο εἶναι δυ­νατό, νά κατα­θέ­σει ὁρι­σμέ­νες τεκμη­ρι­ωμέ­νες καί περιεκτικές ἀ­πα­­­ντή­σεις. Αὐτές θε­με­λι­ώ­νονται στή στέρεη δογματική βά­ση τῆς ἑνότητας τῆς Χριστο­λο­γίας μέ τήν Πνευμα­το­λο­γία στό πλαίσιο τῆς Ἐκκλη­σι­ο­λο­γίας, μέ συνέπειες καί ἐπι­πτώ­­σεις στή ζωή τῶν με­λῶν τῆς ἐκ­κλη­σια­στι­κῆς κοινότη­τας. Ὡς κύ­­ρια πηγή ἄντλη­σης τοῦ πρω­­το­­γε­νοῦς ὑλι­­κοῦ ἔχει τό πλού­­­­σιο συγ­γρα­φικό ἔργο τοῦ ἁγίου Ἰω­άν­­­­νου τοῦ Χρυ­­­σο­στό­μου, ὁ ὁποῖ­­ος ἀνα­­­­­μο­­χλεύει δη­­μιουργικά, ἀφο­μοι­ώ­­νει ὀργανικά καί ἑρ­μη­­νεύει ὑπο­­­­μνη­­­­μα­τιστι­κά ὁλόκλη­ρη τήν ἑνι­αία καί ἀδιά­σπα­στη ἐκκλησια­στι­­­κή παρά­δο­ση καί ζωή.

Ἡ συγκεκριμένη ἐρευνητική στό­χευση ὑπηρετεῖ­ται στήν ἐρ­γα­­σία αὐτή ἀφενός μέ τή συνθετική παρουσίαση με­γά­­λου ἀριθ­­­μοῦ κειμενικῶν μαρτυριῶν, σέ συνάρτηση μέ τά ἱστο­ρικό πλαί­σιο καί τό πνευ­μα­τι­κό περιβάλλον τῆς ἐ­πο­χῆς συγ­γρα­φῆς τους, καί ἀφετέρου μέ τήν προσπά­θεια ἀνά­συρ­σης καί ἐπα­να­­φο­ρᾶς στό προσκή­νιο τῆς ἔ­­ρευ­­νας καί ἐπι­και­ρό­τητας καί ἄλλων λι­­γό­τε­ρο γνω­στῶν, πλήν ὅμως θε­με­λι­ω­δῶν, θέ­­σε­ων καί πλευ­ρῶν τῆς θεο­λογίας τοῦ μεγα­λυ­τέρου ἐκκλη­σι­ο­λό­­γου πα­τρός τῆς Ἐκ­­­κλη­­σίας. Πα­ράλληλα, ἀνοίγεται ἕνας γό­­νι­μος καί κρι­τικός διά­λο­γος μέ ἄλ­λες ἐπι­στη­μο­νι­κές καταθέσεις καί ἑρμη­νεῖ­­ες τῆς βι­βλιο­γραφίας καί ἀναδεικνύε­ται ἡ ἐξαι­­ρε­τι­κή σπου­δαι­ότητα καί κα­θο­ρι­στική συμβολή τῆς χρυσοστόμειας δι­δα­χῆς στή σύγ­χρο­νη διορθόδοξη καί στή διαχρι­στι­α­νι­­κή πε­ρί Ἐκκλη­σί­ας συ­ζή­τηση, ἀκόμη δέ καί στό διάλογο τῆς θεο­λο­­γίας μέ μή χρι­στι­α­νι­κές θρη­σκεῖες. Ὡς ἐκ τούτου, οἱ θέσεις τοῦ ἱεροῦ Χρυ­σο­στό­μου ἀπο­κτοῦν μο­να­δι­κή ἐπι­και­ρό­τη­τα καί ἡ πα­ρου­­σίασή τους, πι­στεύ­ουμε ὅτι, ἐμπλουτίζουν οὐσιαστικά τή σχε­τι­κή βι­βλι­ο­γρα­φί­α. Ἐκεῖνο πού ἀξί­ζει, προλογικά, νά ἐπι­ση­μαν­θεῖ εἶ­ναι ὅτι στήν προκει­μέ­νη πε­­ρί­­πτωση τῆς περί Ἐκ­­κλη­σίας δι­δα­σκα­­­λίας ἐφαρ­­μόζεται πλη­ρέ­­στα­­τα ἡ ἀρ­χή ὅτι ἄν κά­ποιος ἐν­τρυ­­φή­σει σέ βάθος στά ἔργα ἑνός πα­τρός, τοῦ ἀνοί­­γε­ται διά­πλατα ὁ δρό­μος νά προ­σεγ­γίσει εὐχερέστερα καί νά ἑρ­μη­­νεύσει ἀκρι­­βέ­στε­ρα καί αὐ­θε­ντι­κότερα τή θεολο­γία καί πολλῶν ἄλ­λων Πα­τέ­ρων, κα­θώς ἡ διδασκαλία ὅλων ἐντάσσεται ὀργανι­κά στόν κοινό κορμό τῆς μακραίωνης ἐκκλησιαστικῆς παράδο­σης.

Κάθε ἀπόπειρα νά παρουσιασθοῦν πτυχές καί μόνο τῆς θε­ο­λογίας ἑνός “με­­γί­στου φωστῆρος” καί οἰκουμενικοῦ “διδα­σκά­λου”, ὅπως εἶναι ὁ χρυσορρή­μων πατήρ, πρέπει νά θεωρηθεῖ μᾶλ­­­­λον ὡς μία πρώτη προσέγγιση στό βάθος τῆς σκέ­ψης του, κα­­θώς τά συγ­γράμ­ματά του εἶναι στήν κυριολε­ξία ἀκέ­νω­τος πη­­γή, ἀνε­­ξά­ντλητο πέλαγος ἀκό­ρεστης ἐντρύφησης καί ἐρευ­νη­τι­­­κῆς ἐνασχό­λη­σης. Πάντως, ὁ ὑποσημειούμενος εὐελ­πι­στεῖ πώς ἐάν οἱ ἀρε­­τές τῆς προσπάθειάς του δέν ἐμπνεύ­σουν, του­λά­­χι­στον οἱ ἀτέ­­λειες καί ἐλλεί­ψεις της θά προ­κα­λέ­σουν κά­ποι­­ον ἄλλον “ἐρα­­στή” τῶν χρυσοστομικῶν “λό­γων” νά ἐπι­διώ­ξει κα­λύ­τερο ἀποτέλεσμα.

Τελειώνοντας, θά ἦταν παράλειψη νά μήν εὐχα­ρι­στή­σω ἐγ­καρ­δίως τά μέλη τῆς οἰκο­γέ­νει­άς μου, γιά τήν ἀμέ­ρι­στη συμπα­ρά­στα­σή τους καί γιά τόν ἐλεύ­θε­ρο χρόνο πού τούς στέρησα. Ἐπίσης αὐθόρ­μη­τες εὐ­χα­ριστίες ὀφεί­λω στούς σεβαστούς μου καθηγητές, τούς ἀγαπη­τούς φί­λους καί συ­να­­δέλ­­φους, οἱ ὁποῖ­οι μέ τά ἐρε­­θί­σμα­τα, τίς γόνιμες συ­ζη­τή­σεις καί προ­τά­σεις καί, πρό πάντων, τήν ἐνθάρρυνσή τους συ­­­νέ­βαλ­αν στήν ὁλο­κλή­­ρω­ση τοῦ ἀνά χεῖ­ρας συγ­γρα­φι­κοῦ ἐγ­χει­­ρή­μα­τος. Ἡ πρός ὅλους ἀνε­ξό­φλητη ὀφειλή καί εὐ­γνω­μοσύ­νη μου ἐκφρά­ζε­ται μέ τήν ὁλό­θερ­μη εὐχή “πλήθυνον [Κύριε] ἐν ἀγα­θοῖς τήν ζωήν αὐτῶν”.

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ                                                                               13
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ                                                                     17

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

1. Μεθοδολογικά πρότερα τῆς μελέτης

α. Ἡ προβληματική καί ἡ ἐπικαιρότητα τοῦ θέματος                                 19

β. Εἰσαγωγικές ἐπισημάνσεις περί θεσμοῦ καί χαρίσματος                    32

γ. Τό ἱστορικό τῆς ἔρευνας – Μεθοδολογικές ἀρχές πραγμάτευσης τοῦ θέματος   36

2. Χριστοκεντρική Ἐκκλησιολογία

α. Ἡ χριστοκεντρικότητα τῆς πατερικῆς θεολογίας                     44

β. Ἡ θέση τῆς Ἐκκλησιολογίας στό σύνολο τῆς Δογματικῆς τῆς Ὀρθόδοξης Καθολικῆς Ἐκκλησίας                                         47

γ. Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, κορυφαῖος ἐκκλησιολόγος πατήρ           52

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α´

Ο ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

1. Ἡ ἀρχή καί ἡ ἱστορική ἔκφανση τῆς Ἐκκλησίας       57
2. Ἡ ἐν Χριστῷ φανέρωση τῆς Ἐκκλησίας                     63
3. Ἡ Ἐκκλησία ὡς “σῶμα Χριστοῦ”                                 66
4. Ἡ Ἐκκλησία: τό “πλήρωμα” τοῦ Χριστοῦ                  76

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β´

ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ

1. Ἐκκλησία ὡς “οἰκονομία τῆς χάριτος”       81

2. Ἡ παρουσία καί τό ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας   85

3. Τά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας

α. Ὁ σύγχρονος περί ὁρίων προβληματισμός                                 96
β. Χρονικά καί τοπικά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας                                     98
γ. Ἐκκλησία καί σωτηρία                                                                    102

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ´

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ

1 Ἡ διανομή τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος    115
2. Πολυποικιλότητα καί συλλειτουργία τῶν χαρισμάτων καί λειτουργημάτων στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας      122
3. Σύνδεσμος καί ἑνότητα λαοῦ καί ἱεραρχίας   137
4. Ἡ θεσμική ὀργάνωση τῆς Ἐκκλησίας καί ὁ σκοπός της   151
5. Χαρισματική ζωή καί θεσμοί τῆς Ἐκκλησίας     158
6. Θεσμός καί χάρισμα στήν προοπτική τῶν ἐσχάτων
α. Ἡ πορεία τῆς Ἐκκλησίας στήν ἱστορία                      160

β. Ἡ πρόγευση τῶν “ἐσομένων” καί “ἀποκειμένων ἀγαθῶν” – “Ὁ ἀρραβών τοῦ Πνεύματος”                         165

γ. Ἑρμηνεία θεσμῶν καί λειτουργημάτων στήν ἐσχατολογική τους προοπτική  173

7. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὡς χαρακτηριστικό παράδειγμα συνύπαρξης καί συνεκδήλωσης χαρίσματος καί θεσμοῦ          178

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ´

ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

1. Τά μυστήρια τῆς μύησης καί ἡ σημασία τους                  195
2. Ὁ θεραπευτικός χαρακτήρας τῶν μυστηρίων                 198
3. Ἡ ἑνότητα τῶν πιστῶν στή θεία Εὐχαριστία                    201
4. Προϋποθέσεις τῆς ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας: “πίστη καί βίος”       219
5. Ὁ κίνδυνος σχισμάτων καί ἡ ἀντιμετώπισή του               224

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε´

Η ΤΡΙΑΔΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ ΩΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΧΑΡΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΟΥ

1. Ἡ διαλεκτική σύγκρουση χαρίσματος καί θεσμοῦ στή Δυτική θεολογία καί ἡ αἰτία της            235

2. Χάρισμα καί θεσμός ὑπό τό πρίσμα τῆς ὀρθόδοξης τριαδοκεντρικῆς Ἐκκλησιολογίας              241

α. Ἡ ζωή τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας ὡς τριαδοκεντρική πραγματικότητα  244

β. Ἡ ἑνότητα Χριστολογίας καί Πνευματολογίας ὡς προϋπόθεση τῆς ἑνότητας θεσμικῆς καί χαρισματικῆς διάστασης τῆς Ἐκκλησίας                253

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ            263
CONCLUSIONS       269
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α´. ΠΗΓΕΣ
1. ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ            275
2. ΕΡΓΑ ΑΛΛΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ     275
3. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ                278
Β´. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ
1. ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ             278
2. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ                   294
ΠΙΝΑΚΕΣ
Α´. ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΧΩΡΙΩΝ      309
Β´. ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ                              311
Γ´. ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΩΝ             315

Share this post
          
 
   
Δημοσιεύθηκε στην ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΑΡΘΡΑ και χαρακτηρίσθηκε . Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.