Από το σημείωμα των μεταφραστών
Από τότε που κυκλοφόρησε το Όνομα του Ρόδου του Ουμπέρτο Έκο, μεγάλη εκδοτική επιτυχία γνωρίζουν μυθιστορήματα σχετικά με τον Μεσαίωνα, που αναφέρονται στις σταυροφορίες και σε ίντριγκες, στο κυνήγι των μαγισσών και σε αφορισμούς αιρετικών. Τα εν λόγω μυθιστορήματα όμως δεν αρκούνται μόνο σε αυτό: στόχος τους είναι η επανακάλυψη του Χριστού. Το σενάριο είναι σχεδόν πάντα το ίδιο: Μυστικά αρχεία του Βατικανού, επί αιώνες «απαγορευμένες», απόκρυφες πηγές που μαρτυρούν το αληθινό-ιστορικό πρόσωπο του Ιησού, πρόσωπο παντελώς διάφορο προς εκείνο του Χριστού της πίστης και της Εκκλησίας. Αναγραμματισμοί, κωδικοποιημένα μυστήρια, μυστικά «σημεία και τέρατα» αποκαλύπτουν ότι ο Γιεσούα δεν ανατράφηκε στη Ναζαρέτ, αλλά φοίτησε στο μυστικιστικό κοινόβιο του Κουμράν πλάι στη Νεκρά Θάλασσα, νυμφεύθηκε τη Μαρία από τα Μάγδαλα (την Ταριχαία), απέκτησε απογόνους, ενώ ο σταυρικός του θάνατος δεν ήταν παρά «προπέτασμα καπνού» προκειμένου να δραπετεύσει στο Κασμίρ ή στην Αίγυπτο, όπου και «αναπαύθηκε» σε μεγάλη ηλικία. Best seller αυτού του είδους υπήρξε ο Κώδικας Ντα Βίντσι του Νταν Μπράουν. Χιλιάδες τουρίστες επισκέπτονται τους τόπους όπου διαδραματίζεται το έργο αναζητώντας να αναγνωρίσουν κι αυτοί σημάδια μυστικά! Το ότι τέτοιες παραγωγές, που εκμεταλλεύονται το όνομα του Ιησού, προκαλούν το ενδιαφέρον του αγοραστικού κοινού δεν είναι κάτι που εκπλήσσει, αφού, στη μετανεωτερική-«μετα-εκκλησιαστική» εποχή μας, το να είσαι αιρετικός (της Πολιτικής, της Εκκλησίας, κ.ο.κ.) αποτελεί προνόμιο που «πουλάει».
Επίσης, τις παραμονές των μεγάλων εορτών της Χριστιανοσύνης, δημοσιεύονται με πηχυαίους τίτλους αρχαιολογικές ανακαλύψεις προερχόμενες συνήθως από την άμμο της αιγυπτιακής γης (όπως το Ευαγγέλιο του Ιούδα ή της «Συζύγου του Ιησού»), οι οποίες σε «πρώτη ανάγνωση» φαίνεται να συνεπικουρούν τα ανωτέρω. Το παρόν βιβλίο, προϊόν μιας αντίστοιχης τηλεοπτικής σειράς του CNN, περιγράφει ακριβώς το πώς «ήλθαν» στο φως έξι τέτοια ιερά «κειμήλια», κάτι που δεν συνέβη με τις «καθαρότερες» διαδικασίες, αφού είθισται να μεσολαβούν ενίοτε στις περιπτώσεις αυτές οι «μαΐστορες» της ψευδεπιγραφίας και της νοθείας, αλλά και οι «έμποροι αντίκας», που φυσικά δεν σέβονται τον κώδικα δεοντολογίας της πραγματικής επιστήμης και έρευνας. Το ρεπορτάζ καταγράφει τη νηφάλια και εις βάθος κριτική την οποία δέχτηκαν από τους κατεξοχήν ειδικούς, αφότου ξεθώριασε η «λάμψη» που αρχικά εξέπεμψαν. Είναι χαρακτηριστικό, π.χ., ότι στην Ελλάδα, αν και προκλήθηκε «ντόρος» από το Ευαγγέλιο του Ιούδα, εν συνεχεία δεν ακούστηκε καν η επιστημονική διαπίστωση, σύμφωνα με την οποία η εκδοχή που κυκλοφόρησε δεν αντιστοιχούσε στο πρωτότυπο, όπου ο Προδότης παρουσιάζεται με χρώματα μελανότερα από εκείνα των επίσημων Ευαγγελίων. Αξίζει να διαβάσει κανείς την κριτική του έγκριτου Καινοδιαθηκολόγου Χρυσόστομου Καραγκούνη στη δημοσίευση της Κάρεν Λ. Κινγκ αναφορικά με το Ευαγγέλιο που ισχυρίζεται ότι ο Ιησούς Χριστός είχε σύζυγο, και σχετικά με το πόσο λάθος είναι να γίνεται λόγος για πολλούς «Χριστιανισμούς» κατά τους δύο πρώτους αιώνες, όταν η ίδια η χριστιανική κοινότητα θεωρούσε τις διάφορες ομάδες «γνωστικές» (The Recently-Found Coptic Fragment). Βεβαίως, ακόμη και οι απόψεις που δημοσιεύονται στο ανά χείρας βιβλίο δεν διεκδικούν το «αλάθητο», γι’ αυτό και υπό μορφή υποσημειώσεων παρουσιάζεται η αντίθετη άποψη, όταν αυτή δεν προβάλλεται μέσα από τις «συνεντεύξεις» στις οποίες στηρίχθηκε το συγκεκριμένο πόνημα.
Γεγονός είναι ότι –στην απαρχή της τρίτης χιλιετίας– ο Ιησούς συνεχίζει να αποτελεί το κατεξοχήν σκάνδαλο και ταυτόχρονα μαγνήτη της Ιστορίας. Ίσως κάποιος αναγνώστης να «σκανδαλισθεί» από το γεγονός ότι το θεανδρικό πρόσωπο του Κυρίου της χριστιανικής κοινότητας αντιμετωπίζεται από κάποιους απλώς ως ένας super star της Ιστορίας. Πρέπει όμως να λάβει υπόψη του το ενδιαφέρον βιβλίο του Stephen Prothero σχετικά με τον «Αμερικανό» Ιησού και το μετασχηματισμό του σε εθνικό «είδωλο» των ΗΠΑ. Σύμφωνα με το συγγραφέα, στις αρχές του 18ου αι. οι Ευαγγελικοί αποψίλωσαν τον Ιησού από τη θεότητά του, τον «αποφυλάκισαν», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο συγγραφέας, από τα Σύμβολα της Πίστης της ορθόδοξης Εκκλησίας και τον αποκαθήλωσαν από τον Ουρανό. Δόθηκε έμφαση στην ανθρώπινη πλευρά του, και μάλιστα στο «θείο» κήρυγμα περί αγάπης και ηθικής, στοιχεία τα οποία έπρεπε ο καθένας να μιμηθεί προκειμένου να συμβιώσει, στην καινούργια άγνωστη «Γη της Επαγγελίας», με τον αλλοεθνή και αλλόθρησκο άλλο. Παροιμιώδες έχει μείνει, άλλωστε, το κολάζ του Τζέφερσον από χωρία της Καινής Διαθήκης, τα οποία «συνέθεταν» το «ψηφιδωτό» του Ναζωραίου ως κορυφαίου ηθικού κατηχητή. Αναδεικνυόταν έτσι ο Ιησούς ως το κατεξοχήν ενιαίο πολιτισμικό νόμισμα (πρβλ. το In God we trust του δολαρίου) της πολυσυλλεκτικής και πολυθρησκευτικής ανθρώπινης μάζας της «αναδυόμενης Ηπείρου». Περί τα τέλη του 18ου αι., οι φιλελεύθεροι Προτεστάντες αποσύνδεσαν τον Χριστό από τη χριστιανική Βίβλο, διακηρύσσοντας ταυτόχρονα ότι αποτελεί τη μοναδική τους αυθεντία. Στον 20ό αι., τελικά, ο Ιησούς αφορίστηκε και από τον ίδιο τον Χριστιανισμό προκειμένου να «υιοθετηθεί» από Ιουδαίους, Ινδουιστές και Βουδιστές. Το αποτέλεσμα ήταν ο Ιησούς Χριστός, από Υιός του Θεού, να μετασχηματιστεί καταρχάς σε ηθικό φιλόσοφο και τελικά σε γλυκανάλατο χολυγουντιανό λυτρωτή-superstar (ένα είδος αγαθού φιλειρηνιστή γκουρού), εξίσου δημοφιλή με τον Έλβις Πρίσλεϊ. Μνημονεύεται μάλιστα στη θεματική των λαϊκών ασμάτων της Αμερικής σε συνδυασμό με το ποτό, τη φυλακή, τα δάκρυα, τη μαμά, ενώ εμφανίζεται να λανσάρει μέσω της διαφήμισης αυτοκίνητα και δίαιτες (What would Jesus drive-eat¬?)!
Βεβαίως, η καλύτερη απάντηση σε αυτή τη μόδα δεν είναι οι κραυγές, αλλά η ζώσα εμπειρία της αυθεντικής χριστιανικής ευχαριστιακής κοινότητας («Ἔρχου καὶ ἴδε!»: Ιω. 1, 46), η εις βάθος και όχι αποσπασματική μελέτη των βιβλίων της Καινής Διαθήκης και η αυθεντική απροκατάληπτη έρευνα, η οποία έχει επίγνωση των ορίων και της σχετικότητάς της («Γνώσεσθε τὴν ἀλήθεια καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ἡμᾶς»: (Ιω. 8, 32) . Στο πλαίσιο της αναζήτησης αυτής της αλήθειας κινείται με ειλικρινή διάθεση και το ανά χείρας βιβλίο, το οποίο μάλιστα στο τελευταίο κεφάλαιο δεν διστάζει, παρουσιάζοντας πειράματα, αναλύσεις και διαπιστώσεις ειδικών επιστημόνων, να αμφισβητήσει τη βεβαιότητα ότι η σινδόνη του Τορίνο είναι πλαστή. Η έρευνα εγκαινιάζεται με την ανακάλυψη οστών –πιθανόν– του αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή, γεγονός που πέρασε απαρατήρητο στον ελλαδικό χώρο (πρβλ. εδώ).
Η απόδοση των αγιογραφικών περικοπών του κειμένου στη νεοελληνική προέρχεται κυρίως από την υπό έκδοση Μετάφραση των εκδόσεων Ψυχογιός, την οποία εκπονεί πλειάδα συναδέλφων Βιβλικών Καθηγητών του ΕΚΠΑ και του ΑΠΘ. Χρησιμοποιούμε τις συντομογραφίες π.Χ. (προ Χριστού) και μ.Χ. (μετά Χριστόν), αντί των αντίστοιχων π.Κ.π. (= προ Κοινής Περιόδου) και Κ.π. (= Κοινή Περίοδος) που χρησιμοποιούν οι συγγραφείς στο πρωτότυπο, διότι αυτό έχει επικρατήσει στην ελληνική βιβλιογραφία. Τέλος, οι υποσημειώσεις του κειμένου ανήκουν σε εμάς. Ένα βιβλίο που συμπληρώνει άριστα τις διατιθέμενες στο ανά χείρας έργο πληροφορίες είναι αυτό του εξέχοντος αρχαιολόγου της Αγίας Γης Shimon Gibson, Οι τελευταίες ημέρες του Ιησού – Mε βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα (μτφρ.: Σ. Δεσπότης-Ι. Γρηγοράκη), Αθήνα: Ουρανός 2010. Θα ήθελα, τέλος, να ευχαριστήσω εγκάρδια τον κ. Δημήτριο Αλεξόπουλο θεολόγο-ανθρωπολόγο, μεταπτυχιακό απόφοιτο του London School of Economics and Political Science, για την ενδελεχή ανάγνωση και επεξεργασία των τελικών δοκιμίων του μεταφραστικού αυτού εγχειρήματος.
Δείτε τα περιεχόμενα του βιβλίου εδώ.
