Συνήχθησάν τε οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ πρεσβύτεροι ἰδεῖν περὶ τοῦ λόγου τούτου. Πολλῆς δὲ ζητήσεως γενομένης ἀναστὰς Πέτρος εἶπεν πρὸς αὐτούς … (Πρα 15:6-7) Με τις φράσεις αυτές αρχίζει η περιγραφή από τον ευαγγελιστή Λουκά της πρώτης συνόδου που συγκλήθηκε το 48 μ.Χ. από τους αποστόλους του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και αποτέλεσε έκτοτε τον αποφασιστικό θέσμο αντιμετώπισης όλων των προβλημάτων που στο διάβα των αιώνων αντιμετώπισε η χριστιανική Εκκλησία.
Από τότε μέχρι σήμερα μεσολάβησαν πολλά και άλλαξαν πολλά. Το τέλος του κ΄ και οι αρχές του κα΄ μ.Χ. αιώνα συνοδεύτηκαν από εξελίξεις σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, οι οποίες επέφεραν σημαντικότατες αλλαγές, όχι μόνο στην Ευρώπη, η οποία υπήρξε το κέντρο των εξελίξεων αυτών, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, μεταβάλλοντας πλήρως τη μορφή των κοινωνιών του πλανήτη. Μετά την ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη η ανθρωπότητα συνειδητοποίησε ξαφνικά ότι η περίφημη ενότητα του κόσμου δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια ισορροπία τρόμου. Η αλλαγή, αντί να φέρει έναν κόσμο πιο ενωμένο και πιο ειρηνικό, οδήγησε σε μεγαλύτερο κατακερματισμό και υπερτονισμό των εθνικών ιδιαιτεροτήτων. Η επικράτηση του νέου και ενοποιημένου οικονομικού και χρηματιστηριακού συστήματος σε ολόκληρο τον κόσμο, όχι μόνο δεν δημιούργησε ένα πλαίσιο παγκόσμιας ανάπτυξης, αλλά οδήγησε σε μεγαλύτερη φτώχεια, εξαθλίωση και περιθωριοποίηση μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της γης, ιδιαίτερα στο νότιο ημισφαίριό της. Και, τέλος, η πολυθρύλητη “επιστροφή του Θεού” όχι μόνο δεν οδήγησε σε μια συνεργασία των θρησκευτικών ηγετών για την οικοδομή ενός πιο δίκαιου και ηθικού κόσμου, αλλά θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι συνέβαλε και στην παραπέρα διαίρεση της ανθρωπότητας, όπως απέδειξαν τα τελευταία τραγικά γεγονότα στο Παρίσι και αλλού, που επιβεβαίωσαν δυστυχώς με τον πιο φρικτό και ανεπάντεχο τρόπο το πόσο εύκολα μπορεί η θρησκεία να γίνει όργανο καταστροφής των ανθρώπινων σχέσεων, όταν χρησιμοποιείται ως πρόφαση και προκάλυμμα πολιτικών ή οικονομικών επιδιώξεων και συμφερόντων.
Αν η παραπάνω περιγραφή της σύγχρονης πραγματικότητας είναι ορθή, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το αίτημα για συμφιλίωση των ανθρώπων καθίσταται σήμερα συνεχώς και πιο επιτακτικό. Και μεγαλύτερη προφανώς ευθύνη να ανταποκριθούν στο αίτημα αυτό και να εργαστούν προς την κατεύθυνση της συμφιλίωσης έχουν οι χριστιανοί, αφού βασικό στόχο της πίστης τους αποτελεί η επίτευξη μιας αυθεντικής κοινωνίας.
Η τελευταία δεκαετία του κ΄ αιώνα χαρακτηρίστηκε πολύ εύστοχα από πολλούς ως “οικουμενικός χειμώνας”. Οι ανατολικές Εκκλησίες βρέθηκαν απροετοίμαστες να αντιμετωπίσουν τις ραγδαίες αλλαγές και εξελίξεις, ενώ οι δυτικές είδαν να ανοίγεται μπροστά τους απρόσμενα ένα πεδίο “ιεραποστολικής δράσης”. Η κατάσταση αυτή προβλημάτισε πολλούς ανθρώπους που προσέβλεπαν με ελπίδα στους οικουμενικούς διαλόγους. Όπως όμως κάθε χειμώνας ακολουθείται από μια άνοιξη, πριν εκπνεύσει ο κ΄ αιώνας ένα αμυδρό φως άρχισε να φαίνεται, όταν όλες οι Ευρωπαϊκές Εκκλησίες αποφάσισαν να συγκαλέσουν στο Graz της Αυστρίας μια Ευρωπαϊκή Οικουμενική Συνέλευση με θέμα “Συμφιλίωση – Δώρο Θεού και πηγή νέας ζωής”. Η θεματική της συνέλευσης μαρτυρεί την αγωνία των διοργανωτών για την άμεση αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων:
- Η αναζήτηση της ορατής ενότητας μεταξύ των Εκκλησιών
- Ο διάλογος με τις θρησκείες και τους πολιτισμούς
- Η συμφιλίωση ως όρος για κοινωνική δικαιοσύνη και κυρίως την υπέρβαση της φτώχειας, της περιθωριοποίησης και των άλλων μορφών καταπίεσης
- Συμφιλίωση μεταξύ των λαών και αναζήτηση ειρηνικών μορφών επίλυσης των διαφορών
- Η συμφιλίωση ως νέα πράξη οικολογικής υπευθυνότητας, ιδιαίτερα από την άποψη των επερχόμενων γενεών
- Η συμφιλίωση ως δίκαιη εξίσωση με τις άλλες περιοχές της γης.
Την επικαιρότητα του καταλόγου αυτού μετά την παρέλευση μιας σχεδόν εικοσαετίας πιστοποιεί η διαπίστωση ότι αρκετά από τα θέματά του αποτελούν και θέματα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξων Εκκλησιών. Είναι ασφαλώς προφανές ότι η συμφιλίωση προϋποθέτει δράση που βασίζεται στη μελέτη και καταγραφή των προβλημάτων και προπάντων στην ειλικρίνεια και στην εντιμότητα. Και ανεξάρτητα από τους λόγους που κατά καιρούς προβάλλονται για να ερμηνεύσουν την αδυναμία των θεσμικών Εκκλησιών να υπερβούν τις διαφορές τους και να προχωρήσουν με κάποια ουσιαστικά βήματα προς την κατεύθυνση της ενότητας, κανείς από τους λόγους αυτούς δεν είναι αρκετά ισχυρός, ώστε να απαλλάξει τους χριστιανούς από την υποχρέωσή τους να εργάζονται με όλες τους τις δυνάμεις για τη συμφιλίωση της κοινωνίας.
Πιστεύοντας ότι το παρόν συνέδριο αυτόν ακριβώς τον πόθο εκφράζει, όπως και την σφοδρή επιθυμία της λεγόμενης ‘‘ακαδημαϊκής’’ Θεολογίας να συμβάλει με τις δυνάμεις της στην ειλικρινή και έντιμη μελέτη και καταγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Εκκλησίες σήμερα, εύχομαι πλήρη επιτυχία στις εργασίες του!
